Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Aug 2019)
Turizm Gelirlerinin Cari İşlemler Dengesi Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği
Abstract
Turizm, ülke ekonomileri üzerinde sahip olduğu doğrudan ve dolaylı etkileri nedeniyle dünyada önemli bir sektör olarak kabul edilmektedir. Ülkelere döviz girdisi sağlayarak ödemeler bilançosundaki cari işlemler dengesinin sağlanmasında da önemli rol oynamaktadır. Turizm, hizmet sektörü niteliği taşıdığı için emek yoğundur. Bu nedenle istihdamı arttırarak işsizliğin azalmasında etkili olması beklenmektedir. Sektörün gelişimi, istihdamı arttırmasının yanında ekonomide üretim ve tüketim artışını da sağlamaktadır. Uluslararası kültürel ve sosyal etkilere de sahip olması nedeniyle ülkeler arası iletişimi sağlayarak ülkelerin dış dünyaya tanıtılmasına katkı sağlamaktadır. Gelişimi sürekli ilerleme sağlayan turizm sektörü ülkelere sağladığı ekonomik katkılar nedeniyle pek çok ülke tarafından giderek daha da önemli bir sektör haline gelmektedir. Sektör daha önceleri basit bir iktisadi faaliyet olarak görüldüğü için Türkiye’deki gelişimi de 1940’lı yıllarından sonra başlamıştır. Gelişmekte olan birçok ülke gibi Türkiye'de de turizm sektörünün gelişmesi ekonomik büyüme hedeflerinin gerçekleşmesi açısından önemli bir rol oynamaktadır. Bulunduğu coğrafya itibariyle önemli turistik alanlara sahip olan Türkiye’de özellikle 1980’li yılların sonrasında turizmde çok önemli gelişmeler yaşanmış, sektörün çeşitli düzenlemelerle gelişimi ve korunması sağlanmaya başlanmıştır. Alınan koruma tedbirleri, turizmi teşvik için çıkarılan düzenlemeler, tanınan istisna ve ayrıcalıklarla gelişimi sağlanan turizm sektörünün ekonomik durgunluk ve darboğaz dönemlerinde ekonomiye sağladığı katkılar da açıkça görülmüştür. Bu bağlamda Türkiye'de turizm gelirleri ve cari işlemler dengesi arasındaki ilişkinin analiz edilmesi sektörün gelişimine yönelik politika önermek için önem arz etmektedir. Bu çalışmada, Türkiye'de 2003-2018 döneminde turizm gelirlerinin cari işlemler dengesi üzerindeki etkisi analiz edilmiştir. Bu amaç doğrultusunda Türkiye’de turizm geliri ile cari işlemler dengesi arasındaki nedensellik ilişkisini incelemeden önce kullanılan değişkenlere ait serilere Genişletilmiş Dickey-Fuller ve Phillips-Perron birim kök testi yapılmıştır. Çalışmada 2003:1-2018:4 dönemi çeyrek yıllık verileri kullanılmıştır. Turizm geliri ile cari işlemler dengesi arasındaki nedensellik ilişkisi VAR Granger Nedensellik testi kullanılarak yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre değişkenler arasında iki yönlü bir nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Bu sonucu VAR modeli yardımıyla yapılan Etki-Tepki ve Varyans Ayrıştırma Analizlerinden elde edilen bulgular desteklemektedir.
