Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Feb 2007)
XVI. YÜZYILIN İKİNCİYARISINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA YAŞAYAN GAYRİMÜSLİMLERİN NÜFUSU
Abstract
Bilindiği gibi Osmanlıtoplum yapısıdinî bakımdan Müslim ve gayrimüslimler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bunların nüfus bakımından birbirlerine orantısıOsmanlıcoğrafyasıüzerine yapılan hemen hemen bütün çalışmalarda dikkat çeken en önemli ortak özelliklerden birisidir. XV-XVI. yüzyıl sancak ve kaza çalışmalarına temel teşkil eden mufassal tahrir defterleri bir birinden bağımsız müstakil olarak değerlendirilebilirken, Kanuni döneminde hazırlanan muhasebe defterleri ile ilk defa İmparatorluğun bütününe ait nüfus verileri hakkında genel bir kanaat belirtmek mümkün olabilmiştir. Kabaca 1520-1530 yıllarına tarihlendirilen bu defter serisi dışında, XVI. yüzyıla ait böyle İmparatorluğun genelini ilgilendiren başka bir kaynak serisi bulmak mümkün değildir. Ancak gayrimüslimlerden alınan cizye vergisi için düzenlenen defterlerin varlığıbilinmektedir. İşte bunlardan H.979/M.1571 yılına ait bir cizye defteri Osmanlıdevletinde cizye vergisine tabi olan gayrimüslimlerin yaşadığıtüm topraklarıiçine almaktadır. Bu defterdeki veriler esas alınarak gayrimüslimlerin yaşadıklarıyerler ve nüfuslarıincelenecek, Müslümanların nüfusu ise daha önce yapılmışolan çalışmalardan faydalanılarak, XVI. yüzyılın ikinci yarısındaki Osmanlıcoğrafyasının genel nüfus yapısıortaya konulmaya çalışılacaktır.
