II. ABDÜLHAMİD HİZMETİNDE MISIRLI BİR YAHUDİ: YA‘KÛB SANNÛ‘, İSTANBUL SEYAHATİ VE AVRUPA’DA SULTAN PROPAGANDASI (1891-1908)

Abstract

ÖZ:Bu çalışma, Mısır’daki muhalif hareketin öncülerinden Ya‘kûb Sannû‘nun (1839-1912) Avrupa’da yürüttüğü II. Abdülhamid sözcülüğüne odaklanıyor. Amaç Yahudi bir aktivistin Sultan ile bağını, bürokrasideki hizipleşmeler, Osmanlı hariciye politikaları ve diplomatik süreçler üzerinden anlamaya çalışmaktır. Sannû‘nun Padişah ile görüşmeye başladığı 1891’den II. Meşrutiyet’in ilanına (1908) kadar geçen süre, çalışmanın sınırlılığında belirleyici olmuştur. Ya‘kûb Sannû‘ Mısır’ın İtalyan kökenli Yahudi bir ailesine mensuptur. 1878’de Hidiv İsmail’e yönelttiği eleştiriler, Mısır’dan kovulup Paris’e yerleşmesi ile sonuçlanır. Avrupalı aydın ve siyasiler ile kurduğu temaslar sayesinde Osmanlı Padişah’ı nazarında itibar görür ve uzun yıllar Hazine-i Hassa’dan ödeme alır. Huzura çıktığı 1891 Haziran’ından itibaren Avrupa kamuoyunda Padişah’ın hasarlı imajını düzeltmeye çalışır. Yazı ve söylemleri her ne kadar “Sultan methiyesi” üzerine kurgulanmış olsa da esasında Mısır’ı işgal eden İngilizlere karşı pan-İslamizm siyasetini kullanışlı görmektedir. Kuzey Afrika Müslümanlarına Fransa’yı yüceltir, Sultan huzurunda ise Osmanlı kimliğine bürünür. İngilizlere karşı Osmanlı-Fransız yakınlaşması için çabalasa da bu politikası başarıya ulaşmaz. İttihat ve Terakki yönetimine yanaşmaya çalışır ancak itibar göremeyince aktif siyasetten çekilir. Sannû‘üzerine literatürün pek çoğu onun edebi birikimine eğilirken, politik tutumları üzerine çalışmalar sayıca daha azdır. Sultan ile görüşmeleri tamamıyla Sannû‘nun Fransa dönüşü demeçlerine dayandırılırken, İstanbul nazarındaki yerine ilişkin pek anlatı sunulmaz. Oysa Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivlerindeki Paris Sefareti yazışmaları, gezi ve seyahatlerinin betimlendiği gazete ve kitapçıklar onun İstanbul ile olan rabıtasını detaylandırmaktadır. ABSTRACT:This study focuses on Ya‘kûb Sannû‘ (1839-1912), one of the pioneers of the opposition in Egypt, who acted as Abdulhamid II’s Spokesman in Europe. The study aims to understand the bond of a Jewish activist with the Sultan through schisms in the bureaucracy, Ottoman foreign policies, and diplomatic processes. The study is limited with a time span form 1891, when Sannû‘ started meeting the Sultan to 1908, the declaration of the Constitutional Monarchy. Ya‘kûb Sannû‘ belonged to an Egyptian Jewish family of Italian origin. His criticisms for Khedive Ismail in 1878 resulted in his being expelled from Egypt and settling in Paris. Thanks to his contacts with European intellectuals and politicians, he was respected by the Ottoman sultan and received payments from the Treasury for many years. He had tried to repair the damaged image of the sultan in Europe since June 1891, when he first appeared in the court. Although his writings and discourses praise the Sultan, he actually used Pan-Islamism politics against the British who occupied Egypt. He spoke to the Sultan as if he had been a real Ottoman. Although he strived for Ottoman-French rapprochement against the British, he did not succeed. He sought to approach the CUP, but could not gain respect, so he withdrew from active politics. Most of the literature on Sannû focuses on his literary knowledge, studies on his political attitudes are fewer. His meetings with the Sultan are based entirely on Sannû‘s statements after his return from France. Not much is presented about his place in the eyes of Istanbul. However, Paris Embassy correspondences in the Presidential Ottoman Archives, newspapers and booklets describing his trips and travels detail his connection with Istanbul.

Keywords

• osmanlı
• ii. abdülhamid
• mısır
• ya‘kûb sannû‘
• ottomans
• abdulhamid ii
• egypt