تحلیل سینوپتیک اثر کم‎فشارهای بریده در بارش سنگین ایران

Abstract

بارش‎های سنگین امروزه به خاطر مخاطرات و خسارات وارده، از جنبه‎های مهم در مطالعات آب‎و‎هوایی هستند. کم‎فشارهای بریده با ایجاد ناپایداری جوی در رخداد بارش سنگین در ایران تأثیرگذار هستند. در این راستا ابتدا متغیرهای آب‌وهوایی دما، بارش و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال جو در ارتباط با تشکیل کم‎فشارهای بریده طی دوره (2018-1986) بررسی شد. سپس جهت پیش نگری تغییرات رخداد کم‎فشار بریده درآینده و اثر آن بر بارش سنگین، از پایگاه داده ECMWF نسخه ERA-Interim و مدل‎های CMIP5 با رویکرد ریزمقیاس نمایی CORDEX تحت دو سناریوی انتشار خوش‎بینانه RCP4.5 و بدبینانه RCP8.5 تا سال 2099 استفاده شد. نتایج نشان داد که در سناریوی RCP4.5 افزایش بارش به میزان حداقل 41/2 میلی‎متر و در سناریوی RCP8.5 کاهش بارش حداکثر به میزان 91 میلی‎متر برآورد شد. ناهنجاری‎های فشار سطح 500 هکتوپاسکال براساس RCP4.5 و RCP8.5 به میزان 5/61 و 5/92 ژئوپتانسیل متر افزایش خواهد داشت. کمترین فراوانی رخداد کم­فشار بریده در سال‎های 1995 و 1996 به تعداد 10 رخداد، و بیشترین رخداد در سال‎های 1986 با 30 رخداد بوده است. با افزایش دمای هوا و پیش‎روی پرفشارجنب حاره‎ای به سمت عرض‎های بالا، محل تشکیل و مسیر حرکت کم­فشارهای بریده در دوره 33 ساله به سمت عرض‎های جغرافیایی شمالی­تر کشیده شده‌اند که می‎تواند شواهدی از اثرات تغییر اقلیم در ایران باشد. وجود رابطه مستقیم معنادار بین فراوانی رخداد کم­فشار بریده و بارش سنگین در سطح خطای 5 درصد تأیید شد. همچنین میزان تأثیر کم‎فشارهای بریده در فراوانی بارش سنگین ایستگاه‎های ایران به‎ویژه ایستگاه‎های شمالی چشم‎گیرتر بوده است.

Keywords

• تغییر اقلیم
• کم‎فشار بریده
• روش ریزگردانی دینامیکی cordex
• cmip5
• سناریوهای rcp