مدیریت اسلامی (Jul 2024)
مرور دامنه پژوهش‌های مدیریت راهبردی اسلامی در ایران: فرامطالعه مقالات منتشرشده تا سال ۱۴۰۰ هجری شمسی
Abstract
تاکنون مقالات متعدّدی در حوزۀ مدیریت راهبردی اسلامی تدوین شده است؛ بااین‌حال، مطالعات این حوزه پراکندگی موضوعی دارند. وجود یک نقشۀ مطالعاتی جامع برای حل این موضوع و تدوین برنامۀ راهبردی برای تحوّل و ارتقای دانش مدیریت راهبردی اسلامی ضروری است. سؤال اصلی این پژوهش این است که: «اندازه و دامنۀ ادبیات موجود در حوزۀ مدیریت راهبردی اسلامی چقدر است؟ چه نقاط قوت و ضعفی دارد و در کدام حوزه‌ها خلأ پژوهشی بیشتری نمایان است؟». روش تحقیق این پژوهش، مرور دامنه‌ای است و ورودی آن تمامی مقالات فارسی حوزۀ مدیریت راهبردی اسلامی هستند که در جامعۀ علمی جمهوری اسلامی ایران منتشر شده‌اند. بر اساس بررسی‌های انجام‌گرفته مجموعاً ۵۶۵ پژوهش در این حوزه انجام شده که پس از غربالگری‌های علمی، 36 پژوهش مورد بررسی دقیق قرار گرفتند. نتایج نشان می‌دهد که این حوزه خلأ نظری دارد؛ اگرچه پژوهش‌های این حوزه در سال‌های اخیر سیر صعودی داشته‌اند، اما تعداد آن‌ها بسیار کم است. علی‌رغم غنای بسیار زیاد منابع اسلامی اعمّ از قرآن کریم، احادیث شریف، منابع کلامی، فلسفی، اخلاقی، فقهی و...، متاسفانه از این منابع در دانش مدیریت راهبردی بسیار کم استفاده شده است. همچنین در این پژوهش، برای اولین بار، الگوی طبقه‌بندی هفت‌لایه‌ای مباحث مدیریت راهبردی ارائه شده است که عرضه پژوهش‌های مدیریت راهبردی اسلامی بر این الگو نشان می‌دهد بیش از 60% پژوهش‌های این حوزه صرفاً در لایۀ فرایند مدیریت راهبردی انجام شده و در سایر لایه‌ها یا اساساً پژوهشی انجام نشده و یا پژوهش‌های انجام شده بسیار حداقلی هستند. در نهایت تلاش شده با توجه به دامنۀ به دست آمده و ظرفیت‌های موجود در منابع اسلامی، پیشنهاداتی جهت تحوّل و ارتقای این حوزۀ دانشی مهم عرضه گردد.
