پژوهش‌های حفاظت آب و خاک (Oct 2020)
ارزیابی مقایسه‌ای مدل‌سازی شدت فرسایش بادی با استفاده از دو مدل WEHI و IRIFR به منظور ارائه برنامه مدیریت دشت سگزی اصفهان
Abstract
سابقه و هدففرسایش بادی یکی از پدیده‌هایی است که باعث تخریب اراضی در مناطق خشک و نیمه خشک شده و چالشی جدی در برابر تولید پایدار و مدیریت اراضی کشاورزی محسوب می‌شود. لذا با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی شدت فرسایش بادی دشت سگزی اصفهان با استفاده از دو مدلWEHI و IRIFRو مقایسه نتایج با واقعیت زمینی جهت انتخاب مدل برتر، به همراه ارائه و پیشنهاد برنامه‌های مدیریتی کاهش اثرات خطر فرسایش بادی براساس مدل برتر انجام می‌گیرد. نقشه‌های شدت خطر فرسایش بادی به دست آمده در این پژوهش می‌تواند ابزاری کارآمد و مناسب در مدیریت و کاهش اثرات فرسایش بادی و تخریب سرزمین باشد.مواد و روشجهت ارزیابی میزان فرسایش بادی از روش IRIFR ارائه شده توسط متخصصین داخلی استفاده گردید. در این روش 9 عامل مهم و مؤثردر فرسایش بادی به همراه جدول امتیازدهی ارائه و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. شاخص خطر فرسایش بادی( WEHI) در استرالیا برای پیش بینی حساسیت اراضی در سال 2014 ارائه شده است. WEHI یک چهارچوب مدل سازی فرسایش پذیری زمین است که با بهره گیری از یک قاعده کلی، مجموعه ای از آستانه های سطحی و اقلیمی را در نظر گرفته و از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای پیش بینی حساسیت چشم انداز به فرسایش بادی اقدام می کند. شاخص‌های انتخاب شده جهت برآورد فرسایش بادی در مدل WEHI شامل درصد رطوبت خاک، سرعت باد و درصد پوشش سطح زمین می‌باشند. با ضرب سرعت باد در درصد خاک لخت و تقسیم بر درصد رطوبت خاک مقدار فرسایش بادی در 4 کلاس کم، متوسط، شدید و خیلی شدید بدست می‌آید. پس از مقایسه نتایج مدلها با واقعیت زمینی مدلی که بیشترین همبستگی را با واقعیت زمینی داشته به عنوان مدل برتر انتخاب و براساس آن برنامه‌های مدیریتی در منطقه ارائه می‌شود. یافته‌هانتایج حاصل از مدل IRIFR نشان داد که عامل سرعت و وضعیت باد با امتیاز 276 و همچنین عامل خاک و پوشش سطح آن با امتیاز 212 مهمترین عوامل موثر در فرسایش بادی و پتانسیل تولید رسوب در منطقه مورد مطالعه می‌باشند. نتایج حاصل از مدل WEHI نیز نشان دهنده شدت فرسایش بادی در واحدهای کاری اراضی دست کاشت همراه با رخساره‌های فرسایش بادی، پهنه‌های ماسه‌ای و منطقه حمل می‌باشد. با توجه به همبستگی بیشتر نقشه بدست آمده از مدل WEHI با واقعیت زمینی، برنامه‌های مدیریتی پیشنهادی براساس نقشه فرسایش بادی حاصل از آن در قالب سه گروه و هفت استراتژی اجرایی در منطقه مورد مطالعه ارائه گردید.نتیجه‌گیریبا توجه به تجزیه و تحلیل انجام شده و مقایسه دو مدل اریفر و WEHI نشان داده شد که مدل اریفر برای شرایط اقلیمی خشک در ایران مناسب است و از کارایی خوبی نیز برخوردار می‌باشد، اما باید مورد اصلاح بیشتر قرار بگیرد. استفاده از مدل‌های ساده‌تر، به روز‌تر و با قابلیت‌های بیشتر که توانایی ارزیابی فرسایش بادی در مقیاسهای مختلف و در بازه زمانی ماهانه تا سالانه همچون مدل WEHI نیاز مبرم تحقیقات آینده در کشور می‌باشد
Keywords
