GÜNEY KAZAKİSTAN SOSYAL HAYATINDA TÜRBELER VE TÜRBELERDE YAPILAN ZİYARETLER

Abstract

Tarih boyunca tüm insanlar gibi Kazaklar da manevi duygu ve inançlarından dolayı toprak ve mekânlarını kutsalla ilişkilendirmişlerdir. Kazakistan da İslamiyet’le birlikte kutsal kabul edilen birçok ziyaret yeri oluşmuştur. Kutsal anlayışının bir neticesi olarak önem verdikleri insanların ölümlerinden sonra da saygı duyulması gerektiği anlayışı oluşmuştur. O insanların sahip oldukları eşyalara, yaşadıkları yerlere ve kabirlerine kutsallık atfedip ziyarette bulunmuşlardır. Ziyaret edilen ve veli olarak görülen insanlar, kerametleri ve yaşayış biçimleriyle halkın nazarında ulu kişilerdir. Çalışmada incelenen Güney Kazakistan bölgesindeki şahsiyetlerin bir kısmı tarihi kişilik, bir kısmı tarikat şeyhi, bir kısmı ise halk kahramanıdır. Bu kişilerin gerek yaşarken gerekse öldükten sonra gösterdikleri kerametler halkın ziyaret inancı üzerinde etkili olmuştur. Türklerde ziyaret geleneği İslam öncesine dayanmaktadır. Tarihi kültürlerinde ata-baba, İslami kültürde ise veli olarak adlandırılan bazı şeyh ve dervişler, İslam toplumunda daima sevgi ve saygı görmüş, ölümlerinden sonra da menkıbeleri ve türbeleri ile ölümsüzleştirilmeye çalışılmışlardır. Bu çalışmada, Güney Kazakistan bölgesinde en sık ziyaret edilen türbeler kapsamında insanların bu türbeleri ziyaret etme nedenleri ve bu ziyaretler esnasında uyguladıkları ritüeller incelenmiştir. Bu çerçevede Güney Kazakistan’da yer alan 26 ayrı türbe müşahede yöntemiyle birebir gözlemlenmiş ve bu türbelere ziyarette bulunan kişilerin yaptıkları izlenmiştir. Çalışmada Güney Kazakistan’da yapılan türbe ziyaretlerinin, orada yaşayan halkın bireysel ihtiyaçları kapsamında (örneğin evlenme isteği, çocuk yapma isteği, doğum, şifa bulma) dua niteliğinde olduğu bulunmuştur. Bu çalışma önceki çalışmalarda iddia edilenlerin aksine, insanların türbeleri atalarına saygı ve geleneksel ritüelleri yaşatma amacından ziyade yine dinî ve/veya kültürel bir ritüel olarak türbeler vasıtasıyla bireysel ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla olduğunu idda eder.