Edukacja Muzyczna (Mar 2024)
Sonaty solowe na gitarę angielską Tommasa Giordaniego jako przykład literatury gitarowej II połowy XVIII wieku
Abstract
II połowa XVIII wieku to czas wielkich przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych. Wtedy to największym miastem Europy stał się Londyn, do którego zjeżdżali turyści, emigranci, artyści i naukowcy z całego kontynentu. Nowopowstała zamożna klasa średnia zwróciła się w stronę konsumpcjonizmu i mody, a największą rozrywką dworów i salonów pozostawała muzyka. Niezwykłym powodzeniem we wszystkich warstwach społecznych, szczególnie wśród dam z arystokratycznych rodzin, cieszyła się gitara angielska (guittar), na którą powstała olbrzymia twórczość solowa i kameralna, instrumentalna i wokalno-instrumentalna, zazwyczaj o charakterze świeckim, skierowana do amatorów oraz profesjonalnych muzyków-wirtuozów. Pisali na nią tacy znamienici kompozytorzy jak Johann Christian Bach (1735-1782), lutnista Rudolfa Straube (1717-1785), skrzypek Francesco Geminiani (1687-1762) czy nadworny kompozytor króla George’a III – James Oswald (1710-1769). Do 1800 roku, głównie w Londynie, ukazały się publikacje ponad 60 twórców. Zainteresowanie instrumentem było tak wielkie, że pod koniec stulecia kultura gitarowa stała się brytyjską cechą narodową, a manufaktury, chcąc nadążyć za rosnącymi potrzebami rynku, prześcigały się w innowacjach konstrukcyjnych, udoskonalały i patentowały coraz to ciekawsze instrumenty. Interesującym przykładem literatury na guittar są sonaty solowe Tommasa Giordaniego (ca. 1730-1806), pochodzące ze zbioru Six Solos for a Guitar with a thorough Bass for the Harpsicord and one Trio for a Guitar, Violin and Bass, wydanego w Londynie w 1780 roku nakładem Longman & Broderip. Odnaleźć w nich można olbrzymią różnorodność stylistyczną, z widocznymi elementami charakterystycznymi dla muzyki baroku, przejściowych stylów przedklasycznych, ale i klasycyzmu. Pojawiają się także nawiązania do barokowych form tanecznych, wokalno-instrumentalnego gatunku caccia wywodzącego się z włoskiego trecento czy – poprzez zastosowanie kadencji wirtuozowskiej – do koncertu. Solos nie posiadają jeszcze klasycznej formy sonatowej, rozpatrywać je należy raczej przez pryzmat teorii Francesco Galeazziego (1758-1819), usytuowanej pomiędzy myśleniem barokowym a klasycznym. Obecnie literatura na gitarę angielską nie funkcjonuje w obiegu koncertowym i akademickim. Pozostaje w dużym stopniu nieodkryta. Warto jednak sięgać po nią – mimo że instrument różni się strojem i budową od dzisiejszej gitary klasycznej, przez co repertuar wymaga opracowania – gdyż przedstawia dużą wartość dydaktyczną. Muzyka ta ukazuje zawartą w aplikaturze technikę gry oraz naturalną artykulację dla zapomnianej dziś guittar. Przywrócenie jej do życia pozwoliłoby wypełnić istniejącą lukę repertuarową, ukazując obraz zmieniającej się estetyki całego XVIII stulecia, a tym samym zachować ciągłość w twórczości gitarowej od czasów renesansu, aż do dziś.
Keywords
