Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi (Oct 2018)
Yük Taşımacılığından Devlete İsyana: Ermeni Hamallar
Abstract
Yük taşıyan insanlar bir devletin sosyal ve siyasi hayatında ne kadar etkili olabilirler? Anadolu’nun farklı kentlerinde ve bilhassa başkent İstanbul’da, daha çok iskele ve limanlarda çalışan Ermeni hamallar incelendiğinde bu soruya çok ilginç cevaplar bulunabilir. Mahallelerden ziyade han ve bekâr odalarında yaşayan ve sayıları on binlerle ifade edilen bu güçlü topluluk, bazen Avusturya gibi bir devletin boykotunda bazen de kilise ve mekteplerin iane tedarikinde ya da Hınçak ve Taşnak gibi Ermeni komitelerinin tertiplediği etnik bir isyanda karşımıza çıkmaktadır. Zamanla hamallık mesleğinden farklı bir kimliğe bürünen bu potansiyel güç, lokal sevkle memleketlerine gönderilmelerine rağmen önemli bir kısmı bağımsız Ermenistan düşüncesi nedeniyle Romanya ve Bulgaristan gibi Balkan coğrafyasını ikinci vatanları gibi görüp I. Dünya Savaşı’nda Rus ordusunun gönüllü neferleri haline gelmişlerdir. Dolayısıyla sosyal tabakanın en alt grubu sayılan hamalların Osmanlı Devleti’nde dengeleri değiştirebilecek ağırlığa sahip oldukları söylenebilir.