Teatralna wizualizacja ludzkich emocji jako retoryczny środek perswazji w homiliach Bazylego Wielkiego o ludzkich wadach

Abstract

Przedstawianie różnych stanów emocjonalnych w sposób obrazowy, odwołujący się do wrażeń wzrokowych, charakterystyczny dla spektaklu teatralnego, jest częstą praktyką Bazylego Wielkiego (zm. 379 r.) w jego homiliach o wadach gniewu, zazdrości, bogacenia się i pijaństwa. Przeprowadzona analiza homilii moralnych pozwoliła na wydobycie i omówienie w niniejszym artykule trzech szczególnych retorycznych środków perswazji, które posłużyły kaznodziei do ukazania w sposób obrazowy ludzkich emocji. Są to: 1) wprowadzanie scen dialogowych z udziałem postaci uosabiających krytykowane wady i przejawiających różne emocje; 2) plastyczny sposób prezentowania uczuć postaci z zastosowaniem ruchu scenicznego i wykorzystaniem elementów scenografii; 3) odwoływanie się do słuchaczy jako widzów i wywoływanie u nich emocji przez wrażenia wizualne. Za pomocą tych środków retorycznych Bazyli prezentował swojemu audytorium rodzaj teatralnego spektaklu, wzbudzając także u słuchaczy emocje w postaci lęku przed popadnięciem w niewolę wad krytykowanych przez kaznodzieję. Podobnie jak w antycznej tragedii greckiej pouczenia homiletyczne Bazylego dzięki elementom wizualnym pełniły rolę swoistego oczyszczenia duszy ze złych emocji związanych z uzależnieniem od moralnych wad.

Keywords

• Bazyli Wielki
• emocje
• wady moralne
• kaznodziejstwo wczesnochrześcijańskie
• retoryka
• teatr