آموزش اندیشه برای کودکان در ادبیات داستانی معاصر مصر (مطالعۀ موردی:«تاجربغداد» اثر کامل کیلانی: براساس نظریۀ لبپمن)

Abstract

داستان «تاجر بغداد» اثر کامل کیلانی( 1897-1959م ) نویسنده و اندیشمند معاصر مصری است. کیلانی در این اثر، داستان و عناصر داستانی را ابزاری برای آموزش اندیشه و فلسفه برای کودکان به­کارگرفته است. در این پژوهش توصیفی- تحلیلی، هدف اساسی آن است تا با بهره‌گیری از مؤلفه‌های متیولیپمن، این مؤلفه­های اندیشه ورزی را ضمن بررسی شیوه بازخوانی این داستان­کهن در این اثر داستانی معاصر تحلیل نماید. برنامه فلسفه برای کودکان که بنیان‌گذار آن لیپمن است، در صدد است تا به‌وسیله داستان، نیاز اساسی مخاطبان خردسال را که همان آموزش اندیشه، استدلال، نقد، پرسش از چیستی و چرایی پدیده‌ها، آموزش استفاده از آموخته‌ها در زمان و مکان مناسب، دریافت پاسخ پس از تأمل و اندیشه، درک ارتباط منطقی بین پدیده‌ها است، پاسخ دهد. او به‌وسیله داستان، کودکان و نوجوانان را از نقدناپذیری، مطلق‌گرایی و عدم توجه به آراء دیگران پرهیز می‌دهد. کودکان در فرآیند داستان یاد می­گیرند که فرضیه‌ها را به چالش بکشند و استدلال‌ها را بیازمایند و به دنبال حقایق باشند. یافته‌های پژوهش، بیانگر این است که کیلانی تلاش می­کند تا سبک و محتوای این داستان را در مسیر آموزش تفکر خلّاق و انتقادی طرح نماید. او در این داستان با استفاده از بازی و به شیوۀ گفت‌وگو، داستان را به جلو رانده است. کودکان در این داستان، دارای شخصیت مستقل هستند. قضاوت قاضی را به چالش می‌کشند و یا بهره­گیری از استدلال­های منطقی، حقیقت را اثبات می­کنند. در حقیقت، میان سبک داستان‌نویسی کیلانی و نظریۀ لیپمن، نوعی اشتراک و همسویی دیده شده است. هردو، داستان را اساس آموزش قرار داده و مسائل اساسی زندگی را در قالب داستان مطرح و به چالش می­کشند و کودکان با استفاده از نقش­آفرینی، نحوۀ استدلال، به چالش­کشیدن، مفهوم‌سازی و تفکر انتقادی گام در مسیر اندیشه ورزی برمی‌دارند.

Keywords

• داستان
• تفکر کودک
• نظریۀ متیو لیپمن
• کامل کیلانی
• تاجر بغداد