ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های گندم نان از نظر برخی صفات مهم فیزیولوژیک تحت تنش سرمای بهاره

Abstract

تنش سرمای بهاره یکی از تنش‏های مهم است که همه ساله در مناطقی از کشور پدیدار می‏گردد و بخش مهمی از انواع خسارات سرما را به خود اختصاص می‏دهد. در رابطه با تنش مذکور، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال 1392 انجام شد. فاکتورها شامل چهار سطح دمایی (8+ (شاهد)، 2+، 0 و 2- درجه سلسیوس) و 20 رقم گندم نان بودند. تنوع ژنتیکی ارقام گندم نان بر اساس خصوصیات فیزیولوژیک (رنگدانه‏ های گیاهی (کلروفیل کل، a، b و کارتنوئید)، پایداری غشاء سیتوپلاسمی، مقدار اسید آمینه پرولین و قند فروکتان با استفاده از روش‏های آماری چند متغیره تجزیه خوشه‏ای، تجزیه به مختصات اصلی و تجزیه به مولفه‏های اصلی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل رقم در سرما برای کلیه صفات در سطح 1 درصد معنی­ دار شد. بر اساس نتایج تجزیه خوشه‏‏ ای، ژنوتیپ‏ های مورد مطالعه در شرایط تنش شدید در 4 گروه و در دمای شاهد در 3 گروه قرار گرفتند. تجزیه به مؤلفه‏ های اصلی صفات مورد مطالعه را در دمای شاهد (با واریانس تجمعی 80) و تنش شدید (با واریانس تجمعی 85) به 3 مولفه کاهش دادند. تجزیه به مختصات اصلی نیز صفات مورد مطالعه را در دمای شاهد (با واریانس تجمعی 94.11) و تنش شدید (با واریانس تجمعی 96.59) به 3 مولفه کاهش دادند. ارقام پیشگام و افلاک در دمای شاهد و ارقام الوند و سیوند در دمای 2- درجه سلسیوس بیشترین فاصله ژنتیکی و ارقام Mv17 و نوید در دمای شاهد و ارقام پیشگام و کاسکوژن در دمای 2- درجه سلسیوس کمترین فاصله ژنتیکی را از یکدیگر نشان دادند. بنابراین می‏توان از این ارقام به ‌عنوان والدین احتمالی جهت تهیه جمعیت‏های لازم در اجرای برنامه ‏های به نژادی کلاسیک، برای شناسایی آلل‏ های کمی مؤثر در تحمل به سرمای بهاره و نیز گزینش به کمک نشانگر استفاده نمود.

Keywords

• تجزیه کلاستر
• تجزیه به مؤلفه‏ های اصلی
• تجزیه به مختصات اصلی
• تنش سرما