Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (Dec 2024)
EDEBİYAT SOSYOLOJİSİ BAĞLAMINDA İSKENDER PALA’NIN ŞAH VE SULTAN ROMANINDA KIZILBAŞLIK VE SÜNNİLİK
Abstract
Din, bir toplumu oluşturan en temel olgulardan biridir. En temelde insanın varoluşamacını anlamlandıran din; ahlâkî, siyasî, edebî, iktisadî ve sosyokültürel alanlarda toplumuetkilemiştir. Gerek sözlü gerekse yazılı olsun toplumu etkileyen inançlar ve ilk dini metinleredebî bir karakter taşımaktadır. Bu açıdan din, edebî metinlerin ortaya çıkmasını doğrudanetkilemiş, edebiyatın ifade gücü vasıtasıyla işlevselliğini artırmış buna karşılık da edebiyatdinden beslenerek kendi ifade zenginliğini artırmıştır. Çünkü ikisinin de hakikatleri açıklamadakullandıkları ortak ifade aracı dildir. İnsanlık tarihi kadar eski olan din ve edebiyat birlikteliğiberaberinde birbirinden etkilenmeyi ve beslenmeyi getirmiştir. Bu etkileşimi irdeleyeneserler tarihin her döneminde ortaya çıkmıştır. İşte araştırmanın konusunu oluşturan İskenderPala’nın Şah ve Sultan romanından hareketle inanç faktörünün toplumsal yaşamı nasıletkilediği, romanda Kızılbaşlık ve Sünnilik olgularının nasıl betimlendiği bu açıdan elealınmıştır. Çalışmada, yazarın Kızılbaşlık ve Sünnilik kavramlarına nasıl bir anlam yüklediğisorgulanmıştır. Araştırmada Kızılbaşlık ve Sünnilik kavramları merkeze alınarak edebiyatsosyolojisinin imkân ve yeterliliklerinden yararlanılmıştır. Edebiyat sosyolojisi, toplumsalyaşamı ve toplumsal kurumları, normlar ve değerlerini kendine özgü teknikleriyle inceleyen birdisiplindir. Sadece yazarın ifade ve duygularını yansıtmaktan öte edebi eserin kaleme alındığıtoplumun inanç, gelenek, görenek, yaşam tarzı ve düşünce biçimini ortaya koyan edebiyatsosyolojisi, toplum ve edebiyat kurumları etkileşiminin bir ürünüdür. Din ve toplum ilişkisininizdüşümlerini yansıtan romanda Kızılbaş Aleviliğine dair görgü cemi, kırklar cemi, muhabbetcemi, semah, talip, musahip, tevella ve teberra ilkesi gibi Kızılbaş Alevilik inancına ilişkinzengin değerler paylaşılmıştır. Folklorik unsurlara da yer verilen romanın, Kızılbaş Alevilikkültürü ve inanç pratikleri bağlamında Türk halk kültürüne zengin bir içerik ve katkı sağladığıdeğerlendirilmiştir..
Keywords
