Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Dec 2021)
PLAN TUTARLILIKLARININ TESTİ İÇİN BİR YÖNTEM ÖNERİSİ: MEKÂNSAL PLANLAR DEĞERLENDİRME KILAVUZU
Abstract
ÖZ: Mekânsal planların tutarlılıklarının değerlendirilmesi, esas olarak; planın hazırlanması, uygulanması ve izlenmesi olmak üzere üç aşamadan oluşan planlama sürecinin bir parçası olmalıdır. Bu aşamaların her birini etkileyen değerlendirme türleri, sırasıyla “ön”, “süren” ve “sonrası” değerlendirme olarak bilinir. “Ön değerlendirme” aşamasındaki yetersizlikler, günümüz şehir ve bölge planlama çalışmalarında önemli konulardan biri haline gelmiştir. Buradan hareketle, makalede yazın ve ulusal mevzuat kapsamında yapılan incelemelerle bu aşamayı, içinde nicel verilerin de yer aldığı nitel ölçütlü tutarlılık testlerine dayandıran analitik bir yöntem önerilmiştir. Çalışmanın temel çıktısı, bu kapsamda hazırlanan “Mekânsal Planlar Değerlendirme Kılavuzu (MPDK)”dur. Önce, MPDK’nın “içsel” ve kendi içinde “yatay” ve “dikey” olarak detaylanan “dışsal” tutarlılık şeklindeki iki ana grupta toplanan testlerinin oluşumu anlatılmaktadır. Devamında MPDK’nın sistematik çerçevesinin uygulanması, Türkiye’de farklı alan ve ölçeklerde plan yapma-onama yetkisine sahip kurumlar ve yetkilerinin yasal dayanaklarına referansla açıklanmakta ve kılavuzun belirlenen tür ve ölçekteki planlara uygulanma çerçevesi örneklendirilmektedir. Bu kapsamdaki örnek çalışma, Trabzon kentini kapsayan üst ölçekli planlar ile bu kent içinden seçilen bazı yerleşimlere yönelik alt ölçekli planları içermektedir. ABSTRACT: Evaluation of the consistency of spatial plans should be a part of the planning process composed of three stages: plan preparation, implementation, and monitoring. Evaluation types affecting each of these stages are known as “ex-ante”, “on-going”, and “ex-post” evaluation, respectively. The inefficiencies in the stage of “ex-ante evaluation” has become an important issue in recent urban and regional planning studies. Given this knowledge, in this paper, an analytical method for this stage is proposed by examining the literature and national legislation. The method is based on consistency tests with qualitative criteria some of which also include quantitative data. The main output of the study is the “Guide for Evaluation of Spatial Plans (GESP)” that was prepared in this context. It starts with the formulation of consistency tests of the GESP that were constructed in two main categories based on “internal” and “external” consistencies, where the latter is divided into two as “horizontal” and “vertical”. Afterwards, implementation of the systematic framework of the GESP is explained with reference to legislative grounds for the administrations and their authorities in plan making-approving in different jurisdictions and scales in Turkey and this framework is exemplified for a given set of different type and scale plans. In this context, the illustration involves the upper-scale plans that cover the City of Trabzon and some of the lower-scale plans for the settlements from within this city.
Keywords
