سیاست علم و فناوری (Mar 2011)
بررسی رویکردهای جامعه‌شناختی در باب ماهیت معرفت علمی:
Abstract
این مقاله مهم‌ترین رویکردهای جامعه‌شناختی در باب ماهیت معرفت علمی را مورد بررسی قرار می‌دهد. جامعه‌شناسان قدیم علم به ارایه یک رویکرد عقلانی درباره معرفت علمی پرداخته‌اند. براساس این رویکرد عقلانی یا دیدگاه معیار، علم یک پدیده عقلانی، همگانی، غیراجتماعی و بی‌تاثیر از علایق اجتماعی و فرهنگی است. دیدگاه‌های جدید جامعه‌شناسی براساس یک نوع معرفت‌شناسی نسبی‌گرا (فرهنگ‌گرا)، معرفت علمی را دارای ماهیت فرهنگی و اجتماعی می‌دانند. در نتیجه، استعاره معرفت علمی به مثابه «آیینه طبیعت و واقعیت» از میان برداشته شد و بنابراین اساس دیدگاه معیار درباره علم زیر سوال رفت. جامعه‌شناسان جدید علم با شعار "علم به مثابه فرهنگ" اظهار می‌کنند که معرفت علمی همواره جزئی از فرهنگ بوده ودر بیرون از فرهنگ نمیتوان مقام و جایگاهی برای آن تصور کرد. به بیان دیگر علم به‌عنوان یک رویه اجتماعی احتمالی، پایه و مبنای مطمئنی در واقعیت ندارد بلکه باید آن را به عنوان یک فعالیت کاملا اجتماعی-فرهنگی شناخت که پیوند اساسی با ارزش‌ها و ایدئولوژی‌های اجتماعی دارد. صاحبنظران جامعه‌شناسی معرفت علمی و طرفداران جنبش‌های سیاسی-اجتماعی منتقد علم (همچون فمینیست‌ها) ازجمله مهم‌ترین نمایندگان رویکرد فرهنگی‌اند که به بیان دیدگاه‌ها و نظریات آنها می‌پردازیم. در بخش پایانی مقاله رویکرد فرهنگی مورد نقد وبررسی قرار می‌گیرد.
