Osmanlı Kapitülasyonlarının Tesisi: Zihniyet Bağlamında Bir Bakış

Abstract

Osmanlı kapitülasyonları ilk zamanlarda kendinden beklenen işlevleri yerine getirmiştir. Bununla birlikte ilerleyen dönemlerde işlevini kaybederek XIX. yüzyılda devletin bir kamburu durumuna gelmiştir. Osmanlı Devleti’nin yaklaşık yedi yüz yıl gibi uzun bir dönem varlığını koruduğu dikkate alındığında, söz konusu kurumun kuruluşuna etki eden iktisadi saiklerin araştırılması önem arz etmektedir. Bu çalışma bir derleme türündendir. Ulaşılabilen ikincil kaynaklarla sınırlı olmak üzere, Osmanlı kapitülasyonlarının ortaya çıkışı iktisat tarihi perspektifinden ele alınmıştır. Elde edilen temel sonuç, Osmanlı kapitülasyonlarının ortaya çıkışı hususunda Mehmet Genç’in ortaya koyduğu Osmanlı iktisadi dünya görüşünün temel ilkelerinin geçerli olduğudur. İaşe ilkesi doğrultusunda “Osmanlı ülkesi içinde malların mümkün olduğu kadar bol, kaliteli ve ucuz olmasını sağlamak yoluyla” halkın refahı artmıştır. Fiskalizm ilkesi doğrultusunda dış ticaret devlet için önemli bir gelir kaynağı olmuştur. Gelenekçilik ilkesi doğrultusunda Osmanlı Devleti’nin tarih sahnesine çıktığı dönemden önce tesis edilmiş dış ticaret düzeni, kurulu düzeni bozmamak adına tanınmıştır. Son olarak, Osmanlı kapitülasyonlarının Weberyan subjektif rasyonalite çerçevesinde ortaya çıktığı kabul edilebilir.

Keywords

• osmanlı
• kapitülasyon
• mehmet genç
• zihniyet