Bulletin of the Mineral Research and Exploration (Apr 2019)
Killerde genleşmenin üçgen diyagram ile tahmini
Abstract
Çalışmanın amacı, ekonomik ve hızlı kimyasal analizler ile killerin genleşebilirliğinin tahmini için bir şema ortaya koymaktır. Türkiye’nin orta ve batısındaki on beş farklı sahadan yetmiş kil numunesinin; mineralojik, kimyasal ve genleşme oranı özellikleri belirlenmiştir. SiO2-Al2O3-Eriticiler üçgen diyagramı kullanıldığında numunelerin % 50’sinin Riley (1951)’in önerdiği genleşme alanının içinde veya çok yakınında olduğu görülmüştür. Bu çalışmada yenilik olarak hafi f agrega üretimi için genleşmeye uygun numuneler için genleşme alanı genişletilmiştir. Genleşmeyen numuneler, kuvarsın baskın olduğu mineral bileşimli numunelerdir. Bu çalışmada, genleşme özelliği göstermeyen numunelerin kimyasal açıdan istenen SiO2-Al2O3-eriticiler oranları ve mineralojik açıdan istenen kil yapısı, oranı ve gaz oluşturucularında eksiklik olmasından kaynaklandığı belirlenmiştir. Ayrıca kimyasal açıdan üçgen diyagramdaki bir bileşenin çok yüksek veya düşük olmasının genleşmede negatif bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Mineralojik analizler, mineral toplulukları, kimyasal bileşim ve genleşme sonuçları birlikte değerlendirildiğinde genleşme özelliği gösteren mineral gruplarının Mika GM-Klorit GM; Montmorillonit-Zeolit-Amorf Madde ve Kil GM-Amorf Silika- Kristobalit olduğu yapılan çalışma kapsamında bulunmuştur. Ayrıca, grafi t içeriği bulunan neredeyse tüm numunelerin genleşme gösterdiği tespit edilmiştir. Genleşme özelliklerinin tahmini için üçgen diyagramda uygun alanın genişletilmesi, ekonomik ve hızlı kimyasal analizlerle birlikte, Türkiye’de genleşen kil üretimine özellikle aramacılık ve genleşen kil üretiminin ilk aşamalarında ihtiyaç duyulan enerji ve mali kaynakların azaltılmasında fayda sağlayacaktır.
Keywords
