بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش توأمان الگوی کشت و کاهش بهره‌برداری از آب‏های زیرزمینی با استفاده از رویکرد اقتصاد نهادی جدید: مطالعه موردی سیب‏ زمینی‏ کاران شهرستان دهگلان

Abstract

پژوهش حاضر با هدف بررسی رفتار کشاورزان در پذیرش الگوی کشت توأم با کاهش میزان بهره ­برداری از منابع آب زیرزمینی و ارائة مدلی برای بهبود آن در مناطق روستایی شهرستان دهگلان انجام شد. روش تحقیق تلفیقی (کمی- کیفی) بود و برای جمع آوری داده­ ها، از پرسشنامه­­ و مصاحبه نیمه ‏ساختارمند استفاده شد. روایی و پایایی پرسشنامه، به ‏ترتیب، از طریق پانل متخصصان و آلفای کرونباخ (78/0) آزمون شد. تعیین حجم نمونه (254 نفر) با استفاده از جدول بارتلت و به روش نمونه ‏گیری طبقه ‏بندی صورت گرفت. برای انجام مصاحبه نیز تعداد 46 نفر از اساتید دانشگاه، کشاورزان آگاه و کارشناسان به روش زنجیره ه­ای انتخاب شدند. نتایج نشان داد که متغیرهای درآمد در هکتار، هزینه مبادله، مشارکت مستقیم در بازار، تجربه تولید و تنوع فعالیت ­ها تأثیر معنی­دار در پذیرش الگوی کشت دارند؛ از سوی دیگر، شاخص بهره ­وری آب، هزینه مبادله، مقیاس تولید، تنوع فعالیت ­ها و تعدیل پروانه چاه آب، به ­طور معنی­دار، بر شاخص بهره­ برداری از آب زیرزمینی مؤثرند؛ همچنین، عوامل پیش‏ران در مدل نهایی برای افزایش پذیرش الگوی کشت توأم با کاهش بهره­ برداری از آب زیرزمینی عبارت‏اند از مشارکت کشاورزان در بازار، شهرت و تفکیک مالکیت زمین و چاه. بر اساس نتایج تحقیق، پیشنهاد می ­شود که شورای حفاظت از منابع آب شهرستان، با پیگیری تفکیک مالکیت ­ها برای تعدیل حجم آب مجاز چاه ­ها، علاوه بر شاخص­ های مندرج در دستورالعمل، از حسن شهرت و رفتار کشاورزان در تولید و عرضه محصول به بازار نیز استفاده کند.

Keywords

• الگوی کشت
• آب زیرزمینی
• هزینه مبادله
• رویکرد اقتصاد نهادی جدید