تدوین و طراحی مدل ارزشیابی عملکرد مبتنی بر شایستگی معلمان دبیرستانی در ایران: کاربست رویکرد ترکیبی

Abstract

هدف: طراحی مدل ارزشیابی عملکرد اثربخش معلمان، چالش عمده‌ای در وزارت آموزش و پرورش است و دست‌اندرکاران این حوزه از روش‌های ارزشیابی فعلی ناراضی‌اند. لذا هدف پژوهش حاضر این است تا مدلی برای ارزشیابی عملکرد مبتنی بر شایستگی معلمان دبیرستانی ارائه کند.مواد و روش‌ها: برای این پژوهش از روش ترکیبی (کیفی-کمّی) اکتشافی استفاده شد. بخش کیفی با تکیه بر رویکرد نظریه داده‌بنیاد استراورس-کوربین و داده‌های تجربی حاصل از مصاحبه‌های باز 20 خبره، صورت گرفت. از دل مصاحبه‌ها مدلی نظری برخاست که با فرآیند تحلیلی کدگذاری باز، محوری و انتخابی حاصل شد. از کدگذاری باز جهت اشباع رسیدن مفاهیم و ایجاد مقوله‌ها، کدگذاری محوری برای برخاستن مقوله‌ها و فرآیند ربط‌دهی آن‌ها به زیر مقوله‌های‌شان برای انتخاب پدیده محوری و از کدگذاری انتخابی برای ایجاد آرایش نظری مقوله‌های اصلی جهت ساخت مدل استفاده شد.بحث و نتیجه گیری: در نتیجه ساخت مدل، معیارهای عملکرد مبتنی بر شایستگی با زیر مقوله‌های شایستگی‌های رفتاری-اخلاقی-عاطفی، دانشی، حرفه‌ای، نگرشی، معیارهای عملکرد عمومی و تخصصی به‎عنوان پدیده محوری تبیین شدند. هم‌چنین استراتژی‌های نُه‌گانه هدف‌گذاری در تعیین حدود و ثغور اهداف و شاخص‌ها، تعیین و درج کنش‌ها و پیش شرط‌ها و تاکتیک‌های لازم در طراحی، طراحی فرآیند جامع ارزشیابی عملکرد، هدایتگری و مشاوره برای معلمان، بسترسازی‌های ذهنی و قانونی برای ارتقاء ارزشیابی عملکرد، بالابردن کیفیت عملیات ارزشیابی عملکرد، انتخاب ارزشیاب، طراحی ابزار ارزشیابی عملکرد، تعیین شیوه و نوع اجرای ارزشیابی عملکرد در آن منتج شدند. نتایج نشان می‌دهند ارزشیابی عملکرد تحت تأثیر شرایطی علّی، مداخله‌گر و زمینه‌ای روی می‌دهد که بر انتخاب استراتژی‌های مناسب و در نتیجه بر پیامدها تأثیرگذار هستند. روایی مدل با شاخص‌های لینکلن-گوبا و پایایی آن با استراتژی دوکدگذار موافق کرسول بررسی شد. با توزیع 360 پرسشنامه به صورت تصادفی خوشه‌ای بین معلمان 11 استان مدل نظری حاصل شده با روش‌های کمّی معادلات ساختاری از طریق نرم‌افزار PLS3 مورد آزمون قرار گرفت و تأیید شد. روایی سازه با استفاده از تحلیل عاملی تائیدی و اکتشافی انجام شد و بارهای عاملی بالاتر از 4/0 و مقادیر اشتراک بالاتر از 5/0 بودند. مقادیر پایایی ترکیبی و آلفایکرونباخ برای همه متغیرها در مدل بالای 7/0 بود. بررسی برازش مدل ساختاری از شاخص‌های ضرایب معناداری t استفاده شد، که مقادیر t همگی بالای 1.96 بوده و روابط بین متغیرها را تایید کرد. هم‌چنین، پیشنهادات و رهنمودهایی برای پژوهش‌های آتی ارائه شد.

Keywords

• ارزشیابی عملکرد
• ارزشیابی عملکرد مبتنی بر شایستگی
• نظام آموزش و پرورش
• معلمان دبیرستان