Ta̓ammulāt-i Falsafī (Aug 2021)
بررسی نگرش سودگروانه به دین در سپهر حکمت ازتحلیلی، انتقادی و تطبیقی نگرش این‌جهانی به دین تا واکاوی نگرش جامع‌نگر
Abstract
نگرش سودانگارانه به دین، بیشتر، رویکردی نوظهور و متعلق به اندیشمندان جهان غرب به ویژه با تلقی عمل‌گروانه دین‌شناختی انگاشته می‌شود. گرچه چنین نگرشی به دین حاصل برخی نحله‌های فکری است که برای حقانیت و صدق گزاره‌ها اعم از دینی و غیر آن ارزش چندانی قایل نیست و ملاک اعتبار گزاره‌ها را وابسته به میزان سودمندی آن می‌داند، اما ریشه‌ها و نشانه‌های چنین نگرشی را می‌توان در اندیشه دین‌پژوهان جهان اسلام جستجو نمود. نگرش اندیشمندان مسلمان به این مسأله امری پسینی و بعد از حقانیت و صدق دین است. از منظر دین‌پژوهان مسلمان، نه تنها احکام فقهی و حقوقی بلکه اعتقادات دینی مشتمل بر مصالح و مفاسد و سود و زیانی است که بازگشت به زندگی بشر دارد. دین تنها یک سلسله مقررات تعبدی خالص نیست که فقط از ناحیه خدا صادر شده و بندگان مجبور به اطاعت از آن باشند؛ بلکه حقیقتی است که پایبندی به آن به سود و سعادت بشر می‌انجامد. سودمندی دین در زندگی مشروط و معطوف به معرفت و ایمان به خدا و زیست مؤمنانه است. مهمترین فایده دین به بشر معرفت بخشی، ارایه طریق هدایت، انگیزشو .... است. معرفت و ایمان به خدا و دینداری بستری برای ظهور فواید دین است. برخی فواید دین این-جهانی و عاجل و برخی نیز آخرتی و آجل است. نگرش انحصاری به سود این‌جهانی دین نگرشی فروکاهشی و وسیله‌انگارانه و فاقد ارزش معرفتی است و با ادیانی وحیانی سازگار نیست.
Keywords
