بنیان‌های ژئوپولیتیکی پیشرفت در برنامه‌های راهبردی جمهوری اسلامی ایران (بحثی تحلیلی ـ انتقادی در سند راهبردی چشم‌انداز 1404)

Abstract

هدف پژوهش حاضر بررسی نسبت ژئوپولیتیک و پیشرفت در سند چشم‌‌انداز 1404 بوده و در این راستا، مؤلّفه‌‌ها و ملاحظات ژئوپولیتیکی، بنیان‌‌ها و ملاحظات ژئوپولیتیکی محیط راهبردی ایران و مؤثّر در پیشرفت کشور بر اساس چشم‌‌انداز سند 1404 مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج پژوهش که با اتّخاذ رویکرد تحلیلی ـ انتقادی و با بهره‌‌گیری از اسناد مرتبط انجام شد، نشان داد، سند چشم انداز 1404 به دلایلی همچون بی‌‌توجهی به متغیّرهای ژئوپولیتیکی، عدم تناسب میان اهداف ملّی و واقعیّت‌‌های ژئوپولیتیکی، نگاه تک‌عاملی و عمدتاً درونی به مقولۀ پیشرفت و درک غیرواقع‌بینانه از ظرفیّت‌‌ها و واقعیّت‌‌های جغرافیایی از ملاحظات ژئوپولیتیکی بی‌‌بهره است. با توجّه به ضعف بنیادی (بی‌توجهی به ملاحظات جغرافیایی و ژئوپولیتیکی) و ساختاری (عدم سازوکار مدیریّتی و اجرایی)، اهداف مورد انتظار سند چشم‌‌انداز در افق زمانی 1404 محقّق نخواهد شد. از این رو نیازمند تجدید نظر و بازبینی اساسی و بنیادی در سند چشم‌‌انداز با بازۀ زمانی جدید خواهد بود.

Keywords

• ژئوپولیتیک
• سند چشم‌‌انداز 1404
• ایران
• برنامه‌های پیشرفت