İstem (Jun 2023)
Urfa Dede Osman Avni Tekkesine Ait Tarikat Eşyaları
Abstract
İnsanlar tarih boyunca inanç ve düşünce ile ilgili soyut kavramları, çoğu zaman semboller aracılığıyla anlatmışlardır. İslam tasavvuf kültüründe de semboller, derin anlamlar içereni anlatmak açısından büyük önem taşımıştır. Özellikle tarikat eşyaları, Anadolu tekke kültüründe, kullanım ve giyim eşyası olan ve her tarikata göre şekli ve rengi farklılık gösteren, tekkelerde tarikatların hem gündelik hayatta hem de zikir ve merasimlerinde kullandıkları birer sembolik eşya olarak karşımıza çıkmaktadır. Cihaz-ı tarikat diye de adlandırılan bu eşyalar, tasavvuf erbabı tarafından manevi anlamlar yüklenerek, dervişlerin manevi olgunluğa ulaşmasında somut hale getirilmiş sembolik unsurlardır. Osmanlı’nın son döneminde Urfa’da yaşamış önemli bir Kadiri şeyhi olan Dede Osman Avni Tekkesi ’ne ait 4 alem, 1 tâc, 1 külah, 3 şamdan-çerağ, 1 keşkül, 1 mütteka, 1 asa (şeşper), 2 zikir kemeri, 1 lamba, 1 tespih, 1 seccade, 3 levha, olmak üzere toplam 20 tarikat eşyası çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada eşyaların malzemeleri, teknikleri, süslemeleri, üzerlerindeki yazıları ve tarihleri incelenip değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında incelenen tarikat eşyalarında, maden, ahşap, kumaş, yün, porselen, ve alçı malzemeler kullanılarak, döküm, dövme, oyma, kalıp yapım teknikleriyle eşyalara şekiller verilmiştir. Eşyalar üzerindeki süsleme ve yazılarda ise kazıma, kabartma, delik işi teknikleri kullanılmıştır. Süslemelerdeki kompozisyonlar bitkisel, geometrik, nesneli motiflerden oluşmaktadır, eşyalarda görülen yazıların büyük bir kısmı dini içeriklidir. Çalışmada Urfa’da Dede Osman Avni Tekkesine ait olan tarikat eşyalarının tasavvuf kültürü- geleneğindeki sembolik anlamları üzerinde durulmuş ve bu eşyalar sanat tarihi disiplini içerisinde incelenerek bu konu ile ilgili literatüre katkıda bulunulması amaçlanmıştır.
Keywords
