مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل (Aug 2023)
نقدی بر رویکرد میرزا آقاخان در اقتصاد
Abstract
بررسی سیر اندیشه اقتصادی در ایران موضوع مهمی است که تاکنون مورد غفلت قرار گرفته است. این بررسی از آن روی دارای اهمیت است که پرداختن به آن میتواند میزان درک اقتصاددانان امروز از مناسبات دنیای جدید را روشن سازد. به‌منظور برداشتن گامی در این مسیر، پژوهش پیشِ روی به بررسی اندیشه اقتصادی میرزا آقاخان پرداخته است. کتاب «تکوین و تشریع» بهلحاظ کوشش نویسنده آن در تبیین رویکرد روششناختی برای درک پدیدههای جهان به‌طور اعم و مناسبات اقتصادی به‌طور اخص متفاوت از دیگر آثار منتشرشده در دوره مشروطه است. میرزا آقاخان در این اثر کوشیده است با استخراج برخی اصول، مناسبات اقتصادی در جامعه را توضیح دهد. در این مطالعه به‌منظور دستیابی به این هدف و نیز بهجهت هماهنگی بیشتر با روش مورد اشاره، میرزا آقاخان در «تکوین و تشریع»، از روش میزس که بسط روش مورد استفاده اقتصاددانان قرن هجده و نوزده میلادی است، استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که باوجود کوشش میرزا آقاخان، اندیشه او نتوانسته است بهعمق تحولاتی که در اندیشه اروپایی رخ داده است رسوخ کند. همچنین، این نکته توجیه‌کننده ناهماهنگی موجود بین دیدگاه طرح‌شده در «تکوین و تشریع» و «صد خطابه» است که توجه به آن میتواند در بررسی سیر اندیشه به‌طور عام و سیر اندیشه اقتصادی به‌طور خاص در عصر مشروطه راهگشا باشد.
Keywords
