Хабаршы. Психология және социология сериясы (Nov 2015)
ПРОБЛЕМЫ АДАПТАЦИИ И ДЕЗАДАПТАЦИИ В ПРОЦЕССЕ СЕМЕЙНОГО ВОСПИТАНИЯ И СОЦИАЛИЗАЦИИ ЛИЧНОСТИ
Abstract
В данной статье изложены результаты психологического исследования проблемы адаптации и дезадаптации в процессе семейного воспитания и социализации личности, которая представляет собой сложный феномен. Это находит отражение уже в отсутствии однозначности в от ношении ее определения. Высвечено то, на что не обращалось внимания другими. Социализация – это процесс не пассивного, а иногда не осознаваемого усвоения субъективного опыта. Вообще полемика исследователей по поводу активности – пассивности была спровоцирована социологической структурнофункциональной теорией Т. Парсонса. В ней социализация представлена как процесс социальной адаптации без учета активности и вариабельности поведения личности на всех этапах развития. Бұл мақалада күрделі процесс болып табылатын отбасы тәрбиесі мен тұлғаның әлеуметтену процесінің адаптациялануы мен дезадаптациялануы мәселесінің психологиялық зерттеулерінің нәтижесі берілген. Бұл оны анықтауға қатысты белгісіз болмағандығынан көрініс табады. И.С. Кон әлеуметттену процесін «қоғамның жас стратификация контексінде, және мәдениет ұрпақтардың арасындағы тұрғысында, сондайақ тұлғаның қалыптастыру тұрғысында көруге болады деп атап көрсетеді. Бұл логиканың мазмұны мен маңыздылығына назар аударсақ, әлеуметтік құрылымды, әлеуметтену бөлімдердің арақатынасын, сол субъектінің ішкі белсенділігін бірінші орынға жылжытады. Екіншіден, кейбір авторлар оны процесс ретінде, кейбірулері процестің нәтижесі ретінде қарастырады. Мысалы, әлеуметтену «ол қоғамның толыққанды мүшесі ретінде мүмкіндік беретін жеке білім, нормалар мен құндылықтар жүйесін үйренеді, ол арқылы барлық әлеуметтік және психикалық процестердің жиынтығы. Басқа тұрғыдан алғанда, әлеуметтену – бұл «индивидтің әлеуметтік тәжірибені меңгеру процесі мен нәтижесі және оны кейіннен белсенді молайту болып табылады. Сонымен қатар, К. Данцигер мен И.С. Конның пікірі бойынша, әлеуметтену көп деңгейде өздігінен немесе толық бағытталған әлеуметтік әсер арқылы жүзеге асуы мүмкін. Бірақ соңғысы кең мағынада тәрбиеге жақын. Әлеуметтенудің кенеттен және стихиялы әсері тұлғаның қалыптасуына ықпалын тигізеді. Мысалы, қоғамдағы жастардың дүниетанымы тұлғаның дамуы екіталай.
