İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (Dec 2022)
İdil-Ural Tatarlarından Tahir İlyâsî’nin Gözüyle Yüzyıl Önce İstanbul’da Sosyal, Kültürel ve Dinî Hayat
Abstract
Çarlık Rusyası’nda 1881 yılında doğmuş olan Tahir İlyâsî, Rusya’da açlık sıkıntısı yaşayan Müslümanlara yardım toplamak maksadıyla 1922 yılında Türkiye’ye gönderilmiş ve İstanbul’da kaldığı 18 Haziran-28 Ağustos 1922 tarihleri arasını kapsayan bir günlük tutmuştur. Bu tarihler, Büyük Taarruz’un hazırlıklarının yapıldığı dönem olup işgal yıllarını kapsamaktadır. Tahir İlyâsî, İstanbul’da bulunduğu sürede iyi bir gözlemci olarak Osmanlı toplumunun sosyal yapısı ve iktisâdî durumu ile birlikte insanların dinî duygu ve düşünceleri hakkındaki müşahedelerini de günlüğüne yansıtmıştır. İlyâsî ayrıca hem din görevlilerinin hem de halkın İslâm’ın bazı ilkelerine aykırı davranışlarından da üzüntüyle söz etmektedir. İstanbul’da kaldığı sürede başta şeyhülislâm olmak üzere üst seviyede birçok idareci ve âlimle görüşmüş olan İlyâsî, o dönemdeki Osmanlı medreselerinin, kütüphane ve müzelerinin durumu, cuma ve bayram namazları, cenaze merasimi ve sünnet düğünü gibi hususlarda gözlemlerini aktarmıştır. Bu makale, Tahir İlyâsî’nin 1922 yılına ait İstanbul günlüğü bağlamında işgal yıllarındaki İstanbul’da dinî hayatı, sosyal hayattaki problemleri ve burada bulunan Kırım ve İdil-Ural Tatarlarının durumlarını incelemeyi amaçlamaktadır. Tahir İlyâsî’nin bazı dinî konulara dair görüşlerine de yer verilmiştir.
Keywords
