Birinci Dünya Savaşı Sonrasında Erzurum’da Eşkıyalık Olayları (1919)

Abstract

Savaşlar, devletlerin sadece siyasi, sosyal ve ekonomik yıkımına sebep olmaz, giderek fakirleşen toplumların çöküşüne de yol açar. Savaş öncesi ve savaş sürecinde yaşanan sorunlar, devlet otoritesinin zayıflamasıyla savaş sonrasında daha da kesifleşir. Bununla birlikte artan güvensizlik ortamı, çeşitli asayiş problemlerini beraberinde getirir. Uzun yıllar savaşa maruz kalmış, sosyal ve ekonomik dengesinde derin izler taşıyan Erzurum, birçok asayiş problemi ile karşılaşan vilayetlerden biridir. Birinci Dünya Savaşı’na kadar iki kez Rus saldırısına uğramış, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na girmesiyle birlikte yeniden Rus ordusunun hedefi haline gelmiştir. Rusların 16 Şubat 1916’da Erzurum’u ele geçirmesiyle işgale uğrayan vilayet, hem işgalden hem de Rusya’nın kışkırttığı Ermenilerin saldırılarından kaçmak isteyen halkın gerçekleştirdiği göçlerle büyük bir yıkıma uğramıştır. Erzurum, işgalden kurtarıldığı 12 Mart 1918’e kadar yaklaşık iki yıldan fazla bir süre Rus idaresinde kalmış, bu geçiş sürecinde pek çok sorunla karşılaşmıştır. Savaş sonrası yaralarını sarmaya çalışan vilayette, suç vakalarında bir artış meydana gelmiş, güvenlik ve asayiş problemleri ile mücadele edilmeye çalışılmıştır. Savaş koşulları ile birlikte bozulan sosyo-ekonomik yapı ve otorite boşluğu bu sorunların temel nedenlerinden olmuştur. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Erzurum ve çevresinde asayiş sorunlarının bir parçası olarak ortaya çıkan eşkıyalık olaylarını konu alan bu çalışmada, eşkıyalık faaliyetlerinin nedenleri, aşiret, çete ve bireysel eşkıyalıklar ve eşkıyaların yakalanması için devletin hangi tedbirleri aldığı açıklanmaya çalışılmıştır. Arşiv vesikaları içinde vilayete ait vukuat kayıtları, eşkıya vukuat raporları ve kurumlar arası yazışmalar doğrultusunda ele alınan çalışmada, ayrıca döneme tanıklık eden şahısların hatıratları ile araştırma eserlerinden faydalanılmıştır.

Keywords

• savaş
• suç
• eşkıyalık
• güvenlik
• asayiş
• erzurum