مقایسۀ اثر حرارت تجویزی بر برخی ویژگی‌های شیمیایی خاک زیراشکوب بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در شرایط آزمایشگاهی

Abstract

آتش‌سوزی از مهم‌ترین آشفتگی‌های طبیعی در اکوسیستم‌های جنگلی است که با توجه به شدت و مدت زمان، اثرهای چشمگیری بر خصوصیات خاک دارد. پژوهش حاضر با هدف مقایسۀ ویژگی‌های خاک جنگلی دامنه‌های شمالی و جنوبی زیراشکوب بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) حرارت‌داده‌‌شده در شرایط آزمایشگاهی انجام گرفت. به‌منظور جمع‌آوری نمونه‌های خاک، دو دامنۀ شمالی و جنوبی از نواحی جنگلی شهرستان بانه انتخاب شد. ابتدا خط نمونه‌برداری روی خطوط تراز پیاده شد. با حرکت روی ترانسِکت، نزدیک‌ترین درخت بلوط انتخاب و به فواصل 30 متری هفت درخت بعدی انتخاب شد. 16 نمونه خاک از عمق 5-0 سانتی‌متری برداشت شد. با انتقال نمونه‌های خاک به آزمایشگاه، چهار تیمار (خاک نسوخته و سه تیمار حرارت داده‌شده در دماهای 200، 400 و 600 درجۀ سانتی‌گراد) تهیه شد. مقدار کربن آلی در دمای 200 درجۀ سانتی‌گراد تقریباً ثابت بود و از این دما به بعد کاهش یافت. مقدار نیتروژن در دمای 200 درجۀ سانتی‌گراد افزایش و از این دما به بعد کاهش پیدا کرد و در خاک دامنه‌های شمالی و جنوبی به‌ترتیب به 05/0 و 02/0 درصد در دمای 600 درجۀ سانتی‌گراد رسید. مقدار pH و فسفر با افزایش دما ابتدا کاهش و سپس افزایش یافت. هدایت الکتریکی در خاک دامنه‌های شمالی و جنوبی به‌ترتیب به 1093 و 838 میکروزیمنس بر سانتی‌متر در دمای 600 درجۀ سانتی‌گراد رسید. مقدار منیزیم نیز در دماهای کم افزایش یافت، اما در دمای 600 درجۀ سانتی‌گراد کاهش پیدا کرد. مقدار فسفر، پتاسیم، کلسیم و هدایت الکتریکی در خاک دامنۀ جنوبی در دمای 600 درجۀ سانتی‌گراد به‌ترتیب 75، 32، 32 و 100 درصد بیشتر از دامنۀ شمالی بود. به‌طور کلی می‌توان گفت که در صورت رخداد آتش‌سوزی با شدت متوسط تا شدید در عرصه‌های طبیعی، ویژگی‌های خاک در دامنه جنوبی تأثیر بیشتری می‌گیرد.

Keywords

• آتش‌سوزی
• خاک جنگل
• خاک حرارت داده‌شده
• زاگرس شمالی