İlahiyat Tetkikleri Dergisi (Jun 2024)
Emir Sultan'ın Nurbahşiliği Hakkında Kaynakların Tenkidi
Abstract
Tarihimize yön vermiş ve manevî hafızamızda yer etmiş büyük önderler vardır. Aradan asırlar geçse de onların etkileri hâlâ canlıdır. Bunlardan biri de Emir Sultan (ö. 833/1429)’dır. O, Osmanlı kuruluş devri tasavvuf hayatının önde gelen şahsiyetlerindendir. Hem Yıldırım Bayezid (1389-1403)’in damadı olması hem de kurduğu tekkesiyle devlet erkânının yanı sıra halkın yaşamına da yön veren Emir Sultan’ın hayatı menkıbelerle örülmüştür. Kendisi hakkındaki tarihî bilgilerin azlığı bazı klasik biyografi yazarlarının ve modern araştırmacıların onun tasavvufî silsilesi üzerinde farklı bilgiler vermelerine sebep olmuştur. Bunların en başında onun bir Nurbahşî şeyhi olarak Anadolu’ya geldiği ve bu kolu yaydığı hususu gelmektedir. Fakat Nurbahşiyye’nin ve bu hareketin önderi Muhammed Nurbahş (ö. 869/1464)’ın pek bilinmemesi söz konusu müellifleri, Emir Sultan’ın Kübreviyye, Nakşibendiyye ve Halvetiyye’den hangisine bağlı olduğu konusunda tarihsel hatalara sürüklemiştir. Bu makalede tarih usulüne uygun bir şekilde kaynak tenkidi yöntemi kullanılarak öncelikle Emir Sultan hakkında kaleme alınan menâkıbnâmeler gözden geçirilecek, ardından onunla ilgili bilgi veren biyografi yazarlarına müracaat edilerek şeyhin tasavvufî bir silsilesi ortaya konulmaya çalışılacaktır. Kaynakların verdiği bilgiler tarihî ve tasavvufî açıdan tenkit süzgecinden geçirilerek bu söylemlerin hangi nedenlerle ortaya çıkmış olabileceği üzerinde değerlendirmeler yapılacaktır. Makalenin sonunda da Emir Sultan Dergâhı şeyhlerinden Lütfullah Efendi (ö. 894/1490)’nin, tarikatı “Buhâriyye” adıyla yeniden inşa etme çabalarına yer verilecektir.
Keywords
