Kwartalnik Historii Kultury Materialnej (Nov 2020)
Stan i historia badań nad pucharkiem szklanym znalezionym w grobie kobiecym w Kryłosie (druga połowa XII w.)
Abstract
W artykule przedstawiono okoliczności i kontekst odkrycia w 1937 r. pucharka szklanego w grobie kobiecym w soborze katedralnym we wsi Kryłos (w pobliżu Halicza, na terenie dzisiejszej Ukrainy) (ryc. 1) oraz próbę rekonstrukcji jego kształtu. Oprócz stanu badań na ten temat zaprezentowano drogę rozważań, którą obrano w literaturze przedmiotu oraz przeanalizowano, w jaki sposób korzystano z osiągnięć poprzedników i z jakich podstaw źródłowych korzystali kolejni badacze tworząc swoje narracje. Stwierdzono, że problemem otwartym pozostaje zarówno identyfikacja kobiety, w której grobie został znaleziony opisywany pucharek, jak i mężczyzny pochowanego obok niej w sarkofagu (Yaroslav Osmomysl [?]). Datowanie pucharka na wiek XII raczej nie budzi wątpliwości. Dokładny kształt naczynia rekonstruowano na podstawie rysunku zamieszczonego w syntetycznej monografii z 1944 r. pt. Staryy Halych. Przyjęto przy tym założenie, że dolna część wyrobu była podobnie uformowana jak dna naczyń szklanych odkrytych w trakcie wykopalisk w miejscowości Wyszogród koło Kijowa w 1935 r. oraz prawdopodobnie w samym Kijowie, w latach 1936–1937. Na podobieństwo do kijowskich znalezisk wskazał już odkrywca kryłoskiego egzemplarza – Jarosław Pasternak, ale w późniejszej literaturze przedmiotu nie odnotowano tego faktu. Okazy z Wyszogrodu wprowadził do nauki Boris A. Rybakov. Lakoniczna wzmianka o nich w książce z 1948 r. pt. Remeslo drevney Rusi była bezkrytycznie przywoływana przez późniejszych badaczy. W publikacjach brak jednak szczegółów na temat tych zabytków, w tym m.in. informacji o kontekście ich znalezienia i ich chronologii. Według nowszego, ukraińskiego artykułu (z 2014 r.) szklane naczynie z grobu w kryłoskiej świątyni znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego we Lwowie. Prowadzone na Ukrainie i w Rosji kwerendy archiwalne i muzealne dostarczają coraz to nowych informacji na temat wykopalisk prowadzonych w pierwszej połowie XX w. Zwrócono też uwagę, że wszelkie nowe dane dotyczące odkryć w Kryłosie i okolicach w latach 1934–1943, w Wyszogrodzie – 1934–1937, a także w Kijowie zarówno na początku XX w., jak i w czwartej dekadzie tegoż stulecia, mogą okazać się cenne nie tylko dla dziejów jednego naczynia szklanego.
Keywords
