پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی (Jan 2023)
بررسی جایگاه و مفهوم گفتگو و پرسشگری در آموزه‌های حضرت علی(ع)
Abstract
گفتگو و پرسشگری بخش مهمی از بیان است که به‌عنوان مهم‌ترین سرمایه بشری به‌شمار می‌رود و انسان را به بسیاری از امور توانا و قادر ساخته و علوم و دانش‌های زیادی را پدید آورده و در انتقال دانش‌های تجربی و افزایش داده‌ها و اطلاعات، تصحیح و بازسازی آن‌ها نقش مهمی ایفا کرده است. اسلام بیش از هر دینی به گفتگو به‌عنوان یک اصل جهت آگاه‌سازی مردم از حقایق هستی وآشنا ساختن آنان با روش تکاملی خود و دستیابی به آیین و روش برتر، پافشاری کرده است. بنابراین پژوهش حاضر به‌منظور بررسی جایگاه و مفهوم گفتگو و پرسشگری در آموزه‌های حضرت علی (ع) انجام شده است که از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، تحلیلی- توصیفی است. حوزه این پژوهش شامل کتاب‌های نهج‌البلاغه، تحف العقول، میزان الحکمه، غررالحکم در رابطه با مباحث گفتگو و پرسشگری بود که به روش هدفمند نمونه‌گیری شدند. ابزار گردآوری اطلاعات فیش‌های محقق ساخته بود. در این تحقیق ابتدا داده‌های مورد نیاز از بررسی متون اسلامی استخراج شد. سپس تجزیه‌وتحلیل داده‌ها باکدگذاری موضوعی شامل سه مرحله (کدگذاری باز، محوری و گزینشی) با استفاده از نظام مقوله‌بندی قیاسی انجام شد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است تحلیل معانی گفتگو، پرسشگری و انواع آن در آموزه‌های حضرت علی(ع) شامل 17 بُعد است. معانی گفتگو (سخن حکمت‌آمیز، سخن همراه با اندیشه، سخن به موقع و سخن حق)، معانی پرسشگری (پرسش برای رفع جهالت نه آزار، اشتیاق به دانستن، پوشاندن عیب‌ها، تلاش برای افزودن آگاهی، پاسخ اندرزگویانه و شناخت حق از باطل)، انواع گفتگو (دفاع از حقیقت، گفتگوی مفاهمه‌ای، گفتگو با هدف مشخص) و انواع پرسشگری (پرسش به موقع، پرسش نیکو، پرسش هدفمند و پرسش اکتشافی) است.
