Göç, Kültür, Din Bağlamında Kimliğin Eleştirisi: Bambu Sapı Romanı Örneği

Abstract

Kimlik post-modern dönemle birlikte daha çok önem kazanmıştır. Geleneksel yaşamın kurumları içerisinde konumlanan, anlam kazanan birey; kendine özgü bir kimlik arayışı peşinde koşmamıştır. Bu yüzden bireysel kimlik üzerinden bir değerlendirme yapma imkânı da olmamıştır. Dolayısıyla bireyin bir kimlik bunalımı yoktur. Kişinin kimliğinden memnun olup olmadığı sorgulanmadığı gibi kimliğini değiştirebilme ihtimali muhtemelen akıllara dahi gelmemiştir. Hazır bir kimlik ve ona uyum sağlaması için rehberlik eden aile, cemaat ve din gibi baskın kurumlardan söz etmek gerekir. Gelenek sonrası yaşamda belirmeye başlayan birey tasavvuru, bireysel kimliğin doğuşundan haber verse de ulusal kimlik anlayışı bireye fazlaca seçenek sunmamıştır. Burada güçlük birey olma ile bireyi ulusal kimliğe yönlendirmeden kaynaklanmaktadır. Bir tarafta karar verme özgürlüğüne sahip birey diğer tarafta bu özgür bireyi genel bir çerçeveye oturtma gayreti. Zorlu, yorucu bir kimlik edinme süreci ve vazgeçilmesi neredeyse imkânsız, edinilmiş bir kimlik. Bu uyumsuz gibi görünen durumdan post-modern kimlik anlayışı ile çıkılabileceği kanaati mantıksal olarak tutarlı görünse de bu süreç sorunsuz olmamıştır. Kişinin birey olarak tanınmış olması, kimliğini özgür bir şekilde seçebilmesi, gerek duyduğu vakit değiştirebilmesi bir avantaj olarak algılanabilir. Ancak bireyin iç içe geçmiş ve tutarsız gibi görünen pek çok kimliğinin olması, tecrübe ettiği kimlikten hoşnut kalması için rezerv oluşturacak kadar kimliği uzun soluklu deneyimleyememesi, dolayısıyla aidiyet sorunu gibi pek çok problem vardır. Kuveytli yazar Saud Alsanousi Bambu Sapı adlı eserinde post-modern dönemin kimlikle ilgili sorunlarına dikkat çekmiştir. Romanın kahramanı İsa bir kimlik karmaşasının içerisinde bocalamaktadır. En yoğun yaşadığı sorunlardan biri de dindir. Çünkü İsa’nın annesi Filipinli Hristiyan’dır. Babası ise Kuveytli bir Müslüman. Anne ekonomik gerekçelerle eğitimini yarıda bırakıp çalışmak için Kuveyt’e göç etmek zorunda kalmıştır. Burada zengin bir ailenin hizmetçiliğini yaparken, ailenin entelektüel oğlu Raşit ile ailelerin kabullenmediği bir evlilik yapar. Kuveytli ailenin Filipinli geline karşı oluşu özel bir durum değil, toplumun Kuveytli olmayanlara bakışıyla alakalıdır. İsa, böyle bir anlayışın çocuğu olarak dünyaya gelmiş ve doğduğu andan itibaren babasının ailesi tarafından dışlanmıştır. Doğumdan hemen sonra Filipinler’e, annesinin memleketine dönmek zorunda kalmış olmasına rağmen annesi, İsa’nın bir gün Kuveyt’e döneceğini ümit ettiğinden, onu Hıristiyan geleneklerine göre yetiştirmemiştir. Ancak İsa çevresinin etkisiyle Hıristiyan bir kültüre sahiptir. Babasının doğduktan sonra kulağına ezan okuması, ismini, Müslümanların telaffuzuyla İsa olarak kaydettirmesi bir kimlik krizinin ateşini yakmıştır. Annesinin zaman zaman İslamla ilgili yetersiz bilgi vermesi sorunu derinleştirmiştir. İki din arasındaki çekinceme ve yetersiz ilgiden olsa gerek, İsa Budist arkadaşı Chang’ın din açısından yönlendirmelerine de açık hale gelmiştir. İsa’nın Kuveyt’e dönüşü, Kuveyt kimliği taşımasına, babasının Kuveytli tanınmış bir kişi olmasına rağmen, yüzünde taşıdığı Filipinli köklerinin izlerinden dolayı sorun olmuştur. Bu makalede nitel veri analizi yöntemlerinden söylem analizi, bir roman özelinde yapılmıştır. Göç bağlamında din-kimlik bunalımı, göç bağlamında kültür-kimlik krizi ele alınmıştır. Roman kahramanının kafasında kurguladığı ve yaşadığı çıkmazlar, bu sorunları aşmak için gösterdiği çaba, kimliğin dönemsel gelişim aşamaları dikkate alınarak karşılaştırılmaya çalışılmıştır. Sorunsallarımız şunlardır: Roman kahramanı İsa’nın göç-kültür bağlamında aidiyet algısı nasıldır? İsa’nın göç-din bağlamında aidiyet algısı nasıldır? Kimlik oluşumuna yukarıda sayılanların etkisi var mıdır ve varsa nasıldır? Sonuç olarak; incelenen eser dikkate alındığında, kimlik bunalımı yaşayanlar huzursuzdur ve kimliksizlik bireyleri bunalıma sevk etmektedir. Kimlik problemi yaşayan ya da farklı faktörler neticesinde bir kimliği seçmede zorlanan bireylerde davranış anomalileri görülmektedir.