تأثیر اقدامات مدیریتی و جهت دامنه بر متغیرهای زیست‌سنجی درختان، خاک و تنوع زیستی گونه‌های درختی در جنگل‌های دینارکوه ایلام

Abstract

به‌دلیل ضعف بوم‌سازگانی در جنگل‌های زاگرس ناشی از فشار انسان و دام در طی دهه‌های گذشته و بروز خشکسالی‌های اخیر، بیشتر عرصه‌های جنگلی آن دچار زوال شده است. در این شرایط بررسی تأثیر اقدامات مختلف مدیریتی به‌منظور تدوین برنامه‌های راهبردی ضروری است. در همین زمینه، این پژوهش در جنگل دینارکوه استان ایلام، به‌منظور بررسی تأثیر اقدامات مختلف مدیریتی در ده سال گذشته بر متغیرهای زیست‌سنجی درختان، خاک و تنوع زیستی گونه‌های درختی انجام گرفت. اقدامات مدیریتی شامل قرق، قرق+ هرس، قرق+ هرس+ جنگلکاری، قرق+ هرس+ جنگلکاری+ سامانة آبگیر و منطقۀ شاهد بود که با در نظر گرفتن جهت دامنه در قالب طرح آماری فاکتوریل، نوزده تیمار و چهار تکرار برای هر تیمار در نظر گرفته شد. در مجموع 76 قطعه نمونۀ پانزده‌آری برداشت شد. متغیرهای زیست‌سنجی درختان، خاک و تنوع زیستی گونه‌های درختی در هر قطعه نمونه اندازه‌گیری شده و سپس با استفاده از آزمون تجزیۀ واریانس دوطرفه با هدف بررسی تأثیر اقدامات مدیریتی و جهت دامنه بر آنها مقایسه شد. نتایج نشان داد که از بین متغیرهای زیست‌سنجی درختان، قطر برابرسینه، قطر جست، قطر تاج، ارتفاع کل و تراکم درختان؛ از بین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، ماده آلی، سیلت، شن، فسفر، پتاسیم، آهک، کربن، چگالی ظاهری، فرسایش و عمق خاک؛ و از بین شاخص‌های تنوع زیستی، شانون- وینر، پایلو و هیپ تفاوت معنی‌داری بین مناطق تحت مدیریت با شاهد وجود دارد. در نهایت، نظر به اینکه همۀ تیمارهای مدیریتی، آثار مؤثر و مثبت بر وضعیت متغیرهای زیست‌سنجی درختان، خاک و تنوع زیستی گونه‌های درختی دارند و در بیشتر موارد سبب بهبود وضعیت موجود شده‌اند، با توجه به هزینه‌های لازم برای اجرای تیمارهای مدیریتی و تخریب‌های ناشی از آنها در عرصه می‌توان تیمار قرق را بهترین تیمار مدیریتی در منطقۀ پژوهش معرفی کرد.

Keywords

• تراکم
• شاخص پایلو
• فرسایش
• قرق
• قطر تاج
• مادۀ آلی