Pomiędzy protorasizmem szlacheckim a rasizmem naukowym. Studium porównawcze praktyk urasawiania innych na przykładzie polskich chłopów pańszczyźnianych i Afroamerykanów

Abstract

Celem artykułu jest dokonanie studium porównawczego zjawisk protorasizmu szlacheckiego i nowożytnego rasizmu naukowego oraz ujęcia ich, zgodnie z funkcjonującą praktyką akademicką, w kategorii faktów społeczno-kulturowych. Autor zarysowuje charakterystykę zjawisk: polskiego protorasizmu szlacheckiego i medykalizacji pojęcia ludzkiej rasy w Stanach Zjednoczonych na przełomie XIX i XX wieku, zaprzęganej w proces wtórnego uprzedmiatawiania nie-białej ludności. Wskazuje na pewne elementy wspólne praktyk urasawiania Innych zarówno w szlacheckiej Polsce, jak i oddalonej w czasie Ameryce. W tym kontekście rozpatruje rasizm jako kategorię analityczną będącą narzędziem Foucaultowskiej władzy dyskursywnej, podkreślając jej klasowy i dystynkcyjny charakter. Zwraca uwagę na przemiany, które dokonywały się w rozumieniu pojęcia rasy wraz z postępującym rozwojem oświeceniowego europejskiego ideału naukowości. Wskazuje na cechy i figury powszechnie utożsamiane z Innymi. Ich podobieństwo tłumaczy wspólnym rdzeniem, wywodzącym się ze wczesnego europejskiego etnocentryzmu.

Keywords

• rasizm
• rasizm naukowy
• rasa ludzka
• protorasizm
• dyskurs rasowy
• władza dyskursywna