زن در توسعه و سیاست (Dec 2020)

جایگاه زنان در سیاست نامه خواجه نظام‌الملک براساس نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

  • منصوره شهریاری,
  • غلامرضا جمشیدیها,
  • اکرم جودی نعمتی

DOI
https://doi.org/10.22059/jwdp.2021.300923.1007815
Journal volume & issue
Vol. 18, no. 4
pp. 579 – 599

Abstract

Read online

امروزه وضعیت زنان در هر کشوری شاخصی مهم جهت بررسی رشد و توسعة انسانی در آن کشور محسوب می‏شود. در‌واقع، بررسی پیشینة تاریخی جایگاه زنان تاریخچة فراز و فرود حیات فردی و اجتماعی آنان را روشن و مسیر ایشان را در راه رسیدن به توسعه آشکار می‏کند. اما آنچه ‏چنین مطالعاتی را کامل‏تر می‏کند، بررسی واکنش مردان سیاستمدار در هر دورة تاریخی نسبت به حضور و فعالیت‏های اجتماعی زنان آن دوره است. به این منظور، در این مقاله کتاب سیاست‌نامة خواجه نظام‏الملک طوسی، وزیر مقتدر سلجوقیان در قرن پنجم هجری، برای مطالعة وضعیت زنان این دورة تاریخی و همچنین شناخت دیدگاه‏های نظام‌الملک دربارة ایشان برگزیده شده است. این پژوهش با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و براساس نظریة تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و در سه سطح واژگان، تفسیر و تبیین صورت گرفته است. سؤال‏هایی که این پژوهش در پی پاسخ گفتن به آن‌هاست عبارت‌اند از: حضور زنان در سیاست‌نامه چگونه است؟ خواجه نظام‌الملک چه واکنشی به حضور ایشان نشان می‏دهد؟ و علت واکنش‏های وی چیست؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که برخلاف نظر برخی پژوهشگران، خواجه نظام‌الملک به‌طور‌کلی نگاه منفی به نوع زنان ندارد، اما دخالت‏های بعضی زنان دربار، به‌ویژه ترکان‌خاتون، همسر ملکشاه سلجوقی، در امر سلطنت و حوزة اقتدار وزیر سبب می‏شده وی برای حفظ قدرت و سلطة سیاسی خود و طرد مخالفان و رقبای سیاسی، به انتقادهای کوبنده از زنان و برحذر داشتن سلطان از نفوذ ایشان بپردازد.

Keywords