اثربخشی تحریک فراجمجمه ای مغز با استفاده از جریان مستقیم الکتریکی همراه با تاثیر روانی رنگ بر روی افسردگی ناشی از سکته مغزی

Abstract

زمینه و هدف سکته‌ مغزی سومین علت مرگ‌ومیـر و شـایع‌تـرین اختلال ناتوان‌کننده مغز و اعصاب بزرگسالان است. مسائل روانی که بعد از سکته‌ مغزی شایع است، می‌تواند در رابطه مستقیم با بیماری و آسیب سیستم اعصاب مرکزی یا باعث اُفت کارایی و آسیب شدید به اعتماد به نفس و حس سالم بودن فرد باشد. شــیوع ســکته‌ مغــزی بــا بــالا رفــتن ســن افــزایش یافتــه، در مردها بیشتر از زنان و در آفریقایی‌ها ـ آمریکایی‌هـا بیـشتر از سفیدپوستان است. عوامل خطر آن پرفشاری و افزایش کلسترول خون، سیگار، مصرف بـیش از حـد الکـل و قرص‌های پیشگیری از بارداری هستند. مشکلات خُلقی، به‌ویژه افسردگی شایع‌ترین اختلال روانی رایج بعد از سکته مغزی است. پیشرفت‌های دقیقِ علمی و آگاهی از مفاهیم حقیقیِ رنگ و تأثیر آن در روح و روان آدمی، روان‌شناسان را بر آن داشته تا با دقت در چگونگیِ گزینش و کاربرد رنگ‌ها توسط افراد، جنبه‌های پنهان شخصیت آنان را بررسی کنند. این افراد اغلب بهبود ناقصی را با وجود دارودرمانی و روان‌درمانی فشرده تجربه می‌کنند. تحریک مستقیم الکتریکی مغز، تکنیکی است که برای تحریک نواحی مختلف مغز در بیماران نورولوژیکی و روان‌پزشکی به کار می‌رود. امروزه استفاده از تحریک الکتریکی مستقیم مغز در تحقیقات بالینی از تحقیقات نوروساینس پایه گرفته تا درمان اختلالات مختلف و نورولوژیک و روان‌پزشکی افزایش یافته و همه این تحقیقات تأثیرات مثبت این روش را در درمان اختلالات متفاوت، از‌جمله اضطراب، افسردگی و... نشان داده‌اند. تحریک الکتریکی مستقیم مغز، یک روش درمانی عصبی است که جریان مستقیم وضعیف را به مناطق قشری وارد کرده و فعالیت خودانگیخته عصبی را تسهیل یا بازداری می‌کند. همچنین ابزاری است برای ایحاد شکل‌دهی عصب و تحریک و بازداری عملکرد قشر مغز که روی پوست سر بیماران عمل می‌کند. هدف از این مطالعه، بررسی تأثیر روانی رنگ همراه با تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز روی افسردگی ناشی از سکته‌ مغزی بود.مواد و روش‌ها طرح پژوهشی حاضر، از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری در این پژوهش شامل تمام بیماران سکته‌ مغزی است که در سال 1396 به مراکز نورولوژی استان یزد مراجعه کرده و حداقل یک سال از زمان سکته آنها گذشته بود که سی بیمار (بیست مرد و ده زن با میانگین سنی 38/53 سال و میانگین زمان پس از سکته 91/3 سال) به شیوه نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در سه گروه قرار گرفتند. با استفاده از تصاویر MRI و بررسی پرونده بیمار، سالم بودن لوب گیج‌گاهی مغز اثبات شد (درک کلامی سالم) و تنها بیمارانی در این پژوهش شرکت داشتند که لوب پیشانی آنها دچار ضایعه شده بود و از نظر حرکتی، توانایی حرکت مستقل نداشتند. امتیازهای آزمون افسردگی بکِ آن‌ها در در پیش‌آزمون و پس‌آزمون مقایسه شد. بیماران گروه اول، ده جلسه تحریک واقعی با رنگ سفید، گروه دوم، ده جلسه تحریک واقعی با رنگ سبز و گروه سوم (کنترل) تحریک ساختگی را در قشر پری‌فرونتال پشتی جانبی چپ و راست دریافت کرد. تجزیه و تحلیل داده‌ها در دو سطح توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (تحلیل کوواریانس) با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه‌21 ‌ انجام شد.یافته‌ها نتایج تجزیه و تحلیل کوواریانس با حذف اثر پیش‌آزمون نشان داد که بین نمرات پس‌آزمونِ سه گروه، تفاوت معنادار است. به منظور بررسی منشأ این تفاوت بین مراحل از آزمون تعقیبی بنفرونی استفاده شد. نتایج نشان داد که بین نمرات پس‌آزمون گروهی که تحریک ساختگی شدند با دو گروهی که تحریک واقعی نشدند، تفاوت معنادار وجود داشت. همچنین نتایج این آزمون نشان داد بین نمرات پس‌آزمون گروهی که تحریک واقعی را با رنگ سفید دریافت کرده بود، با گروهی که تحریک واقعی با رنگ سبز را دریافت کرده بودند، تفاوت معناداری وجود داشت. نتایج نشان داد که افسردگی بیمار، پس از درمان تحریک واقعی با رنگ سبز محیطی (P<‌0/001) و پس از درمان تحریک واقعی با رنگ سفید محیطی (P<‌0/001) نسبت به درمان ساختگی با رنگ سفید محیطی کاهش معناداری داشت. همچنین نتایج نشان داد رنگ محیطی سبز بیشتر از رنگ سفید افسردگی را در بیماران کاهش داد.نتیجه‌گیری به نظر می‌رسد تحریک الکتریکی مستقیم می‌تواند در برنامه توان‌بخشی بیماران سکته‌ مغزی استفاده شود. منتها در تحریک الکتریکی همراه با رنگ سبز محیطی میزان بهبود بیش از رنگ سفید بود.

Keywords

• تحریک فراجمجمه ای مغز با استفاده از جریان الکتریکی مستقیم
• رنگ
• افسردگی
• سکته مغزی