پژوهشنامه علم سنجی (Mar 2020)
ابعاد و الگوهای همکاری آثار سلب‌اعتبار‌شده به‌عنوان مصداق سوء‌رفتار پژوهشی در سطح بین‌المللی و ایران
Abstract
هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی سازمانها و کشورهای دارای بیشترین تعداد آثار سلب‌اعتبار‌شده، تعیین روند صعودی یا نزولی این تولیدات و مقایسۀ آن با ایران و سایر کشورهای تولید‌کنندۀ این آثار انجام شده است. همچنین الگوی همکاری میان سازمانها و کشورهایی بررسی شد که به‌واسطۀ آن بیشترین آثار سلب‌اعتبار‌شده منتشر شده‌اند. روش‌شناسی: پژوهش حاضر از نظر نوع پژوهش و هدف توصیفی، از نظر به‌کارگیری نتایج پژوهش کاربردی، از نظر فرایند اجرای پژوهش و تجزیه تحلیل داده‌ها کمّی بوده و با استفاده از روش تحلیل کتاب‌سنجی و با رویکرد علم‌سنجی و فنون مصورسازی، برای ترسیم همکاری‌‌های علمی انجام شده است. به‌علاوه، به‌منظور تحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای اکسل، هیست سایت، وی اً اِس ویوور و نودایکس ال استفاده شد. یافته‌ها: میزان تولید آثار سلب‌اعتبار‌شده در سال‌‌های اخیر از روند رو به رشدی برخوردار بوده است و کشور ایران با توجه به تعداد تولیدات علمی سلب‌اعتبار‌شده (رتبۀ هفتم جهان) در وضعیت مناسبی قرار ندارد. به‌علاوه، برخی سازمانها نظیر دانشگاه آزاد اسلامی از نظر انتشار این نوع آثار در رتبه‌های اول قرار دارند. با وجود اینکه دانشگاه هاروارد به لحاظ تعداد کل مقالات و نیز تعداد کل مقالات سلب‌اعتبار‌شده در رتبۀ دوم قرار دارد اما با توجه به نسبت مجموع مقالات سلب‌اعتبار‌شده به کل مقالات در میان برترین سازمانها در رتبه 8ام و در میان سازمان‌‌های دارای بیشترین تعداد مقالات سلب‌اعتبار‌شده در رتبۀ 10ام قرار دارد. نتیجه‌گیری: به‌منظور سنجش و مقایسۀ سازمانها تنها محاسبۀ تعداد مقالات و تعداد تولیدات علمی به‌عنوان یک شاخص با اهمیت محسوب نمی‌شود، بلکه محاسبه و مقایسه نسبت مقالات و آثار سلب‌اعتبار‌شده نیز می‌تواند جایگاه آنها را نسبت‌به یکدیگر تغییر دهد. با توجه به وضعیت تا حدی نامطلوب ایران به لحاظ تعداد آثار سلب‌اعتبار‌شده، پیشنهاد می‌شود پژوهشگران با مصداق‌‌های سلب‌اعتبار آثار پژوهشی آشنا شده و واحدهای مسئول نظیر معاونت پژوهشی سازمانها، جریمه‌هایی را برای سلب‌اعتبار آثار معیوب و بی‌کیفیت مدنظر قرار دهند، این اقدامات پیشگیرانه می‌توانند به‌منظور کاهش سلب‌اعتبار مقالات و تولید چنین آثار بی‌کیفیتی مؤثر باشند.
Keywords
