Horyzonty Wychowania (Sep 2018)
Testy szkolne i rekonstrukcja edukacyjnej rzeczywistości
Abstract
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest rekonstrukcja problemu ideologicznych oraz społecznych, ale także kulturowych kontrowersji wokół rosnącego znaczenia testów w wyznaczaniu granic współczesnej neoliberalnej rzeczywistości szkolnej i tożsamości uczniów. PROBLEMY I METODY BADAWCZE: Główny problem badawczy można sformułować w sposób następujący: jaka jest rola testów w kształtowaniu struktury społecznej oraz tożsamości młodych ludzi? Punktem wyjścia odpowiedzi na to pytanie była analiza reprezentatywnej literatury przedmiotu, szczególnie anglojęzycznej. Metody analizy mają charakter jakościowy i mieszczą się w ramach społecznego konstruktywizmu. PROCES WYWODU: Proces wywodu składa się z kilku etapów: wprowadzenia w problematykę związaną ze zjawiskiem testowania, rekonstrukcji wybranych kontekstów problemu testowania, analizy konsekwencji polityki testowania dla procesów socjalizacji i selekcji, podsumowania i wniosków. W przedstawionych sposobach argumentacji unika się twierdzeń o charakterze wartościującym; mają one charakter zdecydowanie diagnostyczny. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W artykule ukazano specyfikę dwóch typów testów: diagnostycznego – na przykładzie testów PISA, i selekcyjnego – na przykładzie chińskiego gaokao. Rozważania prowadzono wokół dwóch najważniejszych kategorii wyznaczających obszary analiz i interpretacji – selekcji i socjalizacji. Wykazano, że testy w sposób oczywisty służą „sortowaniu” młodych ludzi i wyznaczaniu ich życiowych szans, a także stanowią potężny mechanizm selekcyjny, reprodukujący strukturę społeczną, ale i tworzący kanały ruchliwości społecznej. Z drugiej strony pokazano, iż testy kształtują tożsamość młodych ludzi. Można zatem stwierdzić, że selekcyjna funkcja testów (i szerzej – egzaminów) urzeczywistniana jest poprzez socjalizację w okresie je poprzedzającym. Dzieje się to zarówno w kontekście zawartości (zredukowanej) wiedzy, do której przyswojenia testu przymuszają, jak i konstruowania sposobów myślenia o uczeniu się/nauczaniu, a także myślenia o sukcesie edukacyjnym oraz kształtowania pewnych cech osobowościowych. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Zrozumienie mechanizmów testowania, jak również ich roli w procesach selekcji i socjalizacji, może służyć jako punkt wyjścia działań pedagogicznych na rzecz świadomej i krytycznej polityki oświatowej.
