ضرورت، ماهیت و روش استنطاق از منظر روایات اهل بیت(ع)‏ ‏

Abstract

قرآن کریم دستورالعمل زندگی بشر تا روز رستاخیز است و لذا باید همواره پاسخگوی نیازهای وی باشد. لازمة این غرض، ‏جامعیت و جاودانگی این کتاب است که هر دو لازمة خاتمیتِ نبوت می‌باشند. یکی از انواع ارتباط با قرآن که اهل بیت(ع) ‏بر آن تأکید داشته و بر لزوم آن تصریح نموده‌اند، استنطاق است. «به نطق آوردن کلام الهی» یعنی حضور جدی این متن ‏صامت در جوامع بشری، و حلّ معضلات و دغدغه‌ها، و ایفای نقش. استنطاق به معنای «عرضة سؤالات به قرآن و دریافت ‏پاسخ» امری فراتر از تفسیر ترتیبی، تفسیر قرآن به قرآن، و تأویل قرآن است و با آن‌ها تفاوت ماهوی دارد. چه، این تعامل‌ها ‏از متن قرآن آغاز می‌شود ولی شروع استنطاق، از متن جامعه و مشکلات آن است.‏با این وجود، تفسیر به رأی نیز نیست، زیرا مستنطق با سؤال به سراغ قرآن می‌رود، نه با جواب. از سوی دیگر، اگرچه ‏سطح اعلای استنطاق خاصّ اهل بیت(ع) است، ولی به دلائل متعدد، منحصر در ایشان نمی‌باشد. این پژوهش ضمن ‏پرداختن به میزان کاربرد روائیِ واژة استنطاق به طور کلی و نیز استنطاق قرآن، با اشاره به نظریة شهید صدر در تفسیر ‏موضوعی، مسائل مرتبط را با روش تحلیلی-توصیفی مورد دقّت قرار می‌دهد.‏

Keywords

• استنطاق
• تفسیر موضوعی
• تفسیر قرآن به قرآن
• تفسیر به رأی
• تأویل