غالب (Dec 2022)
نقدجامعه‌شناسیک دفتر شعریِ بادبان
Abstract
سلیمان لایق، یکی از شاعران معاصر افغانستان است، که تا‌کنون، چند دفتر شعری از او به چاپ رسیده و یکی از این دفترها، بادبان نام دارد. شاعر در بادبان، با توصیف ویژه‌گی‌های رفتاری طبقه‌های گوناگون مردم، تلاش کرده تا بتواند روابط درون‌ساختاریِ اقتصادی و فرهنگی طیف‌های گوناگون را نمایش دهد. این درونمایه‌های شعری در بادبان، می‌تواند بستر خوبی را برای خوانش نقد جامعه‌شناسیک، فراهم بیاورند؛ از‌همین‌روی، پژوهش حاضر تلاش کرده تا با‌توجه به مؤلفه‌های نقدجامعه‌شناسیک به خوانش شعرهای سلیمان لایق بپردازد. یافتن مؤلفه‌های نقدجامعه‌شناسیک در شعر سلیمان لایق، یافتن زاویۀ دید لایق نسبت به التزام ادبی، شناخت نقش و کارکرد طبقات گوناگون اجتماعی در شعرهای سلیمان لایق و تبیین پیوند فکری شاعر با مردم، هدف‌های این پژوهش بودند. نیز، تلاش شده که برای پرسش‌های پیشِ رو، پاسخ فراهم شود: روابط طبقاتی در شعر سلیمان لایق، چه‌گونه بازتاب یافته‌اند؟ شگردهای هنری و آرایه‌های ادبی، چه‌گونه و با چه سازوکاری لایق را یاری کرده‌اند که تصویرهای ذهنی خویش را از اجتماع طبقاتی ارائه کند؟ التزام ادبی، در کارگاه اندیشه‌یی لایق، چه مفهومی دارد؟ محدودۀ پژوهشیِ این تحقیق، دفتر شعریِ بادبان است که با روش انتقادی، از داده‌های نقدجامعه‌شناسیک در آن استفاده شده است. نتیجه‌های پژوهش نشاندهندۀ آن است که دفتر شعری بادبان، نمونه‌یی از ادبیات ملتزم است؛ زیرا شاعر در آن به توصیف طبقه‌های اجتماعی پرداخته است. او کارکرد روابط اجتماعی و اقتصادی را در آن تبیین کرده و رفتارشناسی طبقاتی را مدنظر قرار داده است. این بنیادهای محتوایی، سبب شده که شاعر در گسترۀ صُور خیال و شگردهای هنری و زبانی، کم‌تر نوآوری داشته باشد.
Keywords
