نقش زیر حوضه‌های مشرف به شهر در وقوع سیلاب شهری در شهر ایذه (خوزستان)

Abstract

فعالیت بشر به شکل‌های گوناگون احتمال وقوع سیل را افزایش داده است، در کشور ایران، تنوع آب و هوایی و شرایط خاص جغرافیایی، زمینه پیدایش و شکل‌گیری انواع مخاطرات طبیعی را فراهم ساخته است. قرار گرفتن شهرها و روستاهای ایران در مناطق کوهپایه‌ای، از میان رفتن پوشش گیاهی، رعایت نکردن حریم امنیتی رودخانه‌هایی که غالباً از میان و یا کنار شهرها می‌گذرند، ساخت‌وسازهای بی‌رویه در مسیر رودخانه‌ها، زیر کشت بردن اراضی کنار رودخانه‌ها و سایر عوامل مشابه، از دلیل اصلی وقوع جریان‌های سیلابی است. شهر ایذه هرساله شاهد سیلاب‌های عظیم شهری است که خسارت‌های زیادی به شهر وارد شده است. در راستای بررسی این سیلاب‌ها، حوضه‌های مشرف به شهر مورد بررسی قرار گرفته است شماره منحنی (CN) از روی مشخصات خاک، نوع بهره‌وری از زمین و شرایط رطوبت قبلی خاک در محیط نرم‌افزار GIS تهیه گردید و شدت و مدت بارش‌های منطقه با استفاده از مدل قهرمان در دوره بازگشت‌های مختلف محاسبه و سپس با استفاده از نرم‌افزار SCS دبی اوج در هر دوره بازگشت محاسبه گردید. نتایج تحقیق نشان داد که با توجه به دبی اوج با شدت‌های 30، 60 و 120 دقیقه و با دوره بازگشت‌های 2، 5، 10، 20، 50 و 100 ساله، حوضه تپه شهدا بیشترین میزان حجم رواناب را به سمت شهر گسیل کرده و بیشترین نقش را در وقوع سیلاب شهری ایذه داشته است و پس‌ازآن حوضه الهک نقش بسزایی در وقع سیلاب و آبگرفتگی معابر شهر ایذه داشته است. همچنین سیلاب‌های ایجاد شده توسط حوضه شیخان بیشترین آسیب را به زمین‌های کشاورزی وارد می‌سازد. از عوامل مهم تأثیرگذار بر ایجاد این سیلاب‌ها تغییر بستر طبیعی رودخانه به کانال‌های مصنوعی بدون در نظر گرفتن ظرفیت دبی و عدم افزایش ظرفیت کانال‌ها از بالادست به سمت ورود به شهر است. در مسیرهای مختلف جریان‌های متعددی به کانال اضافه می‌شود و حجم دبی را چند برابر می‌کند درصورتی‌که حجم کانال ثابت باقی مانده است.

Keywords

• سیلاب شهری
• بارش-رواناب
• شهر ایذه
• شماره منحنی
• مدل scs flood