Bulletin of the Mineral Research and Exploration (Dec 2018)
Üst Kretase Zagros tebeşirli kireçtaşının (Kometan Formasyonu) jeolojisi ve eleştirel değerlendirmesi (Süleymaniye, KD Irak)
Abstract
Tebeşirli kireçtaşları (Kometan Formasyonu) Geç Türoniyen – Orta Kampaniyen yaşlı olup, Kuzeydoğu Irak’ta, Süleymaniye bölgesindeki Yüksek, İmbrike ve Bindirme Zonlarında yüzeylemektedir. Bu kireçtaşları yanal olarak, Kuzeybatı ve Batı Irak’a doğru sırasıyla Bekhme ve Mushurah formasyonlarına geçmekte olup, resifal eşdeğerleri ise Orta Irak’taki petrol sahalarının altında yer almaktadır. Stratigrafik olarak üstteki Shiranish Formasyonu (Orta-Geç Kampaniyen) ile alttaki Gulneri Formasyonu (Geç Senomaniyen-Erken Türoniyen) arasında yer almaktadır. 40-120 metre arası bir kalınlığa sahip olan birim pelajik ortamda çökelmiştir. Önceki bütün çalışmalarda, tabaka yüzeyleri üzerinde veya yakınında yoğun çört nodülleri ve stilolitlerin olduğu, tabaka düzlemleri belirgin ve ince taneli derin deniz fasiyesindeki kireçtaşları olarak tanımlanmıştır. Fosil kayıtlarında yalnızca nannofosil ve planktik formlar ile az miktardaki bentik foraminiferlere rastlanır. Bütün bunların aksine, son zamanlarda yapılan bir çalışmada yukarıdaki tüm özellikler reddedilmiş ve litoloji, bol miktarda Thalassinoides iz fosili içeren masif, homojen bir kireçtaşı olarak değiştirilmiştir. Buna ilaveten tabakalanma yüzeylerinin aslında gerçek tabakalanma olmadığı (yalancı tabakalanma); depolanma ile değil, stilolitleşme ile meydana geldiği sonucuna varılmıştır. Bu çalışma Kretase yaşlı tebeşirli kireçtaşlarının jeolojisine ilişkin bilgileri güncelleme ve eleştirel bir değerlendirme üzerine odaklanmakta; yukarıda belirtilen tüm fikirlerin karşılaştırılmasına ek olarak yeni fikirleri de tanıştırmayı amaçlamaktadır. Önceki yazarların belirttiği Thalassinoides, masiflik ve yalancı tabakalanma özellikleri tartışılmış ve bulunmayışları arazi ve laboratuvar çalışmaları ile teyit edilmiş ve doğrulanmıştır. Ayrıca masiflik durumu reddedilmiş ve tabaka düzlemlerinin belirginliği (nispeten ince tabakalı) bütün kesitlerde formasyonun temel bir özelliği olarak ortaya konmuştur. Bu çalışma ayrıca çört nodülleri ve çört tabakalarının; biyotürbasyon, kırıntılı malzeme, derecelenme, laminasyon ve renk değişiminin yokluğuna bağlı olarak iz fosiller ile bir ilişkisinin olmadığını göstermektedir. Öte yandan Kometan Formasyonunun Zagros önülke (foreland) havzasında depolanması fikri reddedilmekte; ofiyolit üzerlemesi ve önülke oluşumu öncesinde Neotetis Denizi’nin (ya da okyanusu) kıtasal kenarında depolandığı fikri kabul edilmektedir.
Keywords
