طراحی بازار سرمایه اسلامی در چهارچوب نظام اقتصادی اسلام (ماهیت، عناصر، روش کشف و طراحی)

Abstract

بازار سرمایه اسلامی یکی از زیر نظام‌های نظام اقتصادی اسلام است و تفاوت ماهوی آن با بازار سرمایه متعارف در مبانی، اهداف، اصول، ابزارهای تأمین مالی، ابزارهای مدیریت ریسک و نهادهای مالی است که در بازار سرمایه اسلامی همه در چارچوب تعالیم اقتصادی اسلام طراحی ‌می‌شوند. بازار سرمایه اسلامی محل معامله دارایی‌ها و اوراق بهاداری است که همه براساس شریعت طراحی‌شده‌اند و بازیگران اصلی این بازار اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی براساس مبانی، اهداف، احکام و اخلاق اقتصادی اسلام فعالیت می‌کنند. این مقاله که ماهیت اکتشافی دارد درصدد است به روش توصیفی- تحلیلی عناصر ثابت و متغیّر بازار سرمایه اسلامی را معرفی و روش کشف و طراحی اجزای آن را بیان کند و به‌صورت مشخص این سؤال‌ها را پاسخ دهد که: مبانی و اهداف بازار سرمایه اسلامی کدام‌اند و به چه روشی کشف می‌شوند؟ احکام فقهی، حقوقی و اخلاقی بازار سرمایه اسلامی به چه روشی استنباط می‌گردند؟ ابزارهای تأمین مالی، ابزارهای مدیریت ریسک، نهادها و سازمان‌ها و الگوهای رفتاری مشارکت‌کنندگان بازار سرمایه اسلامی به چه روشی طراحی و شکل می‌گیرند؟مطابق یافته‌های تحقیق؛ بازار سرمایه اسلامی بر پایه عناصر ثابت نظام اقتصادی اسلام بنیان نهاده‌ می‌شود که به روش اجتهادی از منابع استنباط کشف می‌شوند و دیدگاه اسلام در این موارد تأسیسی است، اما عناصر متغیّر بازار سرمایه اسلامی (قوانین و مقررات، قراردادها، ابزارها و سازمان‌ها و نهادها)، از تجربه و دانش بشری به دست می‌آیند و موضع شریعت در این عناصر امضایی است به این بیان که از میان یافته‌های دانش و تجربه بشری تنها آن عناصری انتخاب می‌شوند که سازگار با عناصر ثابت نظام اقتصادی اسلام باشند یا با انجام اصلاحاتی بتوان سازگار کرد.

Keywords

• نظام اقتصادی اسلام
• بازار سرمایه اسلامی
• عناصر ثابت و متغیّر
• اجتهاد
• امضا