Geleceği Geçmişte Aramak: 20. Yüzyıl Mısır Tarih Yazıcılığında Kadim Köken Teması

Abstract

20. yüzyılın ilk çeyreğinde, Mısır’ın mutlak bağımsızlığına gittiği düşünülen bir yolda, geleceğe yönelik umutları pekiştirmek amacıyla eski Mısır’ın parlak tarihinin idealize edilmesiyle sonuçlanan bazı fikir akımları ortaya çıkmıştır. 19. Yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkan ve Mısır Milliyetçiliği ya da Mısırcılık düşüncesinin ilkelerini esas alan fakat bu anti-sömürgeci söyleme bir miktar hümanizm de ekleyen antik mirasçılardan bazıları, çeşitli gazetelerde kaleme aldıkları makalelerde kendilerini “Firavuncu” olarak nitelendirecek kadar ileri gitmişlerdir. Firavuncular, Kadim Mısır medeniyetini dünya medeniyetlerinin kaynağı olarak görmüş ve Mısır halkına görkemli geçmişiyle gurur duymasını salık vermişlerdir. Antik dönem Mısır’ın Mısırlılar tarafından yönetildiği yegane dönem olarak idealize edilmiş ve modern Mısırlılar yüksek bir medeniyetin mirasını devralmış bir halk olarak nitelendirilmişlerdir. Ülkenin Firavunlar döneminde bilim ve sanat alanlarında kat ettiği mesafe, Ortaçağ Mısır’ının “sin(diril)mişliği” ile karşılaştırılmış ve yeniden “önce Mısırlı” olmak, Mısırlılara yegane çıkar yol olarak sunulmuştur. Mısır tarih yazıcılığındaki kadim köken vurgusu, 1930’ların ikinci yarısından itibaren popülerliğini yitirmiş ancak 1960’larda ve 1990’larda antik Mısır’a yönelik ilgilini artmasıyla 1920’lerdeki kadar yoğun olmasa da yeniden popülerlik kazanmıştır. Bu çalışmada, 20. Yüzyılda Mısır’ın seküler eğilimli entelektüelleri arasında geniş biçimde işlenen kadim köken temasının nasıl geliştiği, hangi tarihî-kültürel dayanaklardan hareketle oluştuğu, Mısır’ın önde gelen aydınları tarafından gerek dönemin önemli basın organları gerekse telif eserlerde serdedilen görüşleri, kadim köken temasının Mısır tarih, kültür ve edebiyatına yönelik ne tür okumalara temel teşkil ettiği gibi hususlar irdelenmeye çalışılmıştır.

Keywords

• tarih
• bölgesel milliyetçilik
• milli kimlik
• mısırcılık
• antik mısır