تصمیم گیری و تحقیق در عملیات (Sep 2022)
مدلی جدید برای تعیین ظرفیت تولید برپایه کارایی، قیمت و هزینه و تفکیک زیان ناشی از ظرفیت تولید و ناکارایی
Abstract
هدف: در این مقاله مدل ترکیبی برای تعیین ظرفیت تولید با درنظرگرفتن ورودی و خروجی‌ها براساس کارایی پرداخته و زیان ناشی از عدم استفاده مناسب از ظرفیت تولید نیز محاسبه می شود. روش‌شناسی پژوهش: تحقیق حاضر از نظر نوع هدف، کاربردی و از لحاظ نوع مطالعه بنیادی است. روش ارزیابی ظرفیت تولید، براساس مدل تحلیل پوششی داده‌ها است که برای ارزیابی کارایی و عملکرد مناسب بوده و قابلیت تعیین ظرفیت تولید را نیز دارد. در مدل‌های موجود ارزیابی ظرفیت تولید، با فرض امکان تغییر تمامی ورودی‌ها/ خروجی‌ها با یک ضریب ثابت (مدل شعاعی) و یا با فرض تغییر مجزا در تمامی عوامل موثر بر تولید (مدل غیرشعاعی) بیان شده‌اند. اما در واقعیت ممکن است در سازمان‌ها/ شرکت‌ها برخی ورودی و خروجی‌ها به صورت شعاعی و برخی از آن‌ها به صورت غیرشعاعی تغییر کنند. در این مقاله، مدل جدیدی برای تعیین ظرفیت تولید ارائه شده که ظرفیت تولید را در حضور عوامل شعاعی و غیرشعاعی بصورت توام می‌سنجد همچنین قابلیت تشخیص زیان ناشی از هر یک از مواردی مانند قیمت خروجی‌ها، قیمت ورودی‌ها و یا مقدار کمبود خروجی و مازاد ورودی را دارد و مدلی مناسب برای ارزیابی ظرفیت تولید در مسائل کاربردی و واقعی است. یافته‌ها: رویکرد پیشنهادی در این مقاله به ترکیب نکات مدل شعاعیCCR و مدل غیرشعاعیSBM با هدف تعیین ظرفیت تولید و نه فقط سنجش کارایی می‌پردازد و به کمک آن می‌توانیم ظرفیت تولید را علاوه بر داده‌های شعاعی، با حضور داده‌های غیرشعاعی ارزیابی نماییم. در مطالعه موردی دوازده بیمارستان با ورودی ثابت پزشک، و ورودی متغیر پرستار و دو خروجی بیماران سرپایی و بستری، ملاحظه گردید که با حذف ورودی‌های متغیر در حضور خروجی‌های شعاعی و غیرشعاعی بهبودی در کارایی حاصل نمی‌گردد. از طرفی نتایج نشان میدهد برخی بیمارستانها باید استفاده از ظرفیت خود را بهبود بخشند و در برخی بیمارستانها با افزایش تعداد پرستاران، می‌توان تعداد بیماران سرپایی و یا بستری را بیشتر کنند و عملکرد بیمارستانها را بهبود بخشید. سپس با استفاده از تجزیه کارایی‌ها عامل ناکارایی و مقدار آن مشخص گردید. مدل ترکیبی تعداد واحدهای ناکارای کمتری را نسبت به مدل BCC خروجی محور نشان میدهد. اصالت/ارزش افزوده علمی: در این مقاله مدل ترکیبی ظرفیت تولید در حضور شاخص‌های شعاعی و غیرشعاعی ارائه شده است که می‌تواند مقدمه‌ای برای ارائه مدل‌های DEA ظرفیت تولید تحت شرایط ورودی و خروجی‌های متفاوت باشد.
Keywords
