Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Mar 2022)
1929 BUNALIMI’NIN TÜRKİYE’YE YANSIMALARI VE ATATÜRK’ÜN ÜÇ AYLIK ANADOLU GEZİSİ
Abstract
ÖZ: Türkiye’nin siyasi bağımsızlığının onaylanacağı Lozan Barış görüşmelerine ara verildiği dönemde düzenlenen Türkiye İktisat Kongresi (17 Şubat-4 Mart 1923), iktisadi bağımsızlığın altının çizilmesi açısında önemlidir. Kongrede alınan kararlarda özel girişimciliğin desteklenmesi ön plana çıkmış olmakla birlikte, Lozan Barış Antlaşması’nda gümrük tarifelerine 1929 yılına kadar geçerli olacak kısıtlamaların getirilmesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin spesifik gümrük tarifelerini uygulamasını engellemiştir. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı tüm dünyayı olduğu gibi Türkiye Cumhuriyeti’ni de olumsuz yönde etkilemiştir. Bu sıkıntılı sürecin en az zararla atlatabilmesi adına bir yandan özel girişime devlet desteği verilip, ekonomik hayatı düzenleyen çeşitli tedbirler alınırken; diğer yandan da toplumsal gerilimin çoğulcu bir siyasi yöntem ile giderilmesi düşünülmüş ve Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) kurulmuştur. Ancak bahse konu partinin kuruluşu beklenen etkiyi yapmadığı gibi siyasi ortamın daha da gerilmesine neden olmuş ve kısa bir süre sonra da kendisini feshetme kararı almıştır. Bu dönemde Mustafa Kemal (Atatürk) tarafından, Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın fesih sebeplerini halka birinci ağızdan anlatmak, devrimlerin halk tarafından ne derece benimsendiğini gözlemlemek ve ekonomik krizin etkilerini yakından müşahade ederek, çözüm üretmek amacıyla üç ay süren Anadolu gezisi icra edilmiştir. 1929 Bunalımı’nın Türkiye Cumhuriyeti’ne ekonomik ve siyasal yansımalarını ve sıkıntıların aşılmasına yönelik çözüm arayışlarını değerlendirmek üzere yapılan bu çalışmada öncelikle dönemin gazeteleri ve arşiv belgelerinden yararlanılmıştır. Çalışmanın çerçevesini, Türkiye Cumhuriyeti’nin Osmanlı Devleti’nden devraldığı ekonomik miras, SCF’nin kurulması ve feshedilmesini zorunlu kılan koşullar ile Mustafa Kemal (Atatürk)’ün Anadolu gezileri esnasındaki tespitleri ve çözüm çabaları oluşturmuştur. ABSTRACT: The Turkish Economy Congress (February 17-March 4, 1923) held when the Lausanne Peace negotiations where the political independence of Turkey would be acknowledged, were suspended, is important in terms of underlining the economic independence. In the decisions taken at the congress, besides the supporting private entrepreneurship becoming prominent, restrictions on customs tariffs in Lausanne Peace Treaty that would be valid until 1929 prevented the Republic of Turkey from applying specific customs tariffs. The Great Depression negatively affected the Republic of Turkey along with the world. State supported private enterprises and various measures were taken to regulate economic environment to overcome this troubled process with the least damage, while on the other hand it was thought to eliminate the social tension with a pluralist political method and the Liberal Republican Party was established. However, the establishment of the party didn’t have the expected effect and caused the political environment to become even tenser and it decided to dissolve itself shortly after. In this period, Mustafa Kemal (Atatürk) made a three-month trip to Anatolia to explain the reasons for the dissolution of the Liberal Republican Party to the public, to observe the extent to which the revolutions were adopted, and to closely observe the effects of the economic crisis and produce solutions. In this study, which was conducted to evaluate the economic and political reflections of the Great Depression on Republic of Turkey and the search for solutions to overcome those problems, primarily newspapers and archive documents of the period were used. The framework of the study consists of the economic legacy that the Republic of Turkey inherited from Ottoman Empire, the conditions that necessitated the establishment and dissolution of the LRP, and Mustafa Kemal's (Atatürk)'s determinations and solution efforts during his Anatolian trips.
Keywords
