کاربست عناصر طبیعت در توصیف اندیشه‌های بدبینانه عباس محمود عقّاد

Abstract

عبّاس محمود عقّاد یکی از سردمداران مکتب رومانتیک در مصر با تکیه بر اصول رومانتیسم و استفاده از پدیده‌های طبیعت، اوضاع و حوادثی را به تصویر کشیده است که بر زندگی فردی و اجتماعی وی تأثیرات منفی فراوانی را برجای گذاشته بودند. این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی، عناصری را که عقاد برای بیان دیدگاه‌های بدبینانه خود در این زمینه به کار برده، به همراه علل آنها مورد بررسی قرار داده است. نتایج نشان از آن دارد که عواملی چون شکست عشقی، فرا رسیدن روزگار پیری، مرگ عزیزان، ظلم‌ و ستم و حوادث ناگواری که برای سرزمین عقّاد رخ داد، موجب ظهور بدبینی در اشعار او شد. تجربه‌های تلخ عقّاد در بستر دنیای عشق و عاشقی موجب شده است تا با پناه بردن به طبیعت و جلوه‌های آن، احساس درونش را تجلّی بخشد. وی که روزهای تلخ جوانی‌اش را سپری کرده است، عمر فنا شده‌ خویش را به درختی تشبیه کرده که برگ‌های سبزش را که نشانه‌ای از زندگی، امید و جوانی است، خشکیده می‌بیند. او ظلم و ستم را فراگیر می‌بیند؛ امّا چون خود را در مقابل آن ناتوان می‌یابد، با سرودن اشعاری پر از شِکوه، افکار خود را بیان می‌کند بلکه مرهمی بر دردهایش باشد. غلبه نگاه بدبینانه بر اندیشه عقاد موجب شده عنصری همچون خاک را که رمزی برای حفاظت از وطن است، ستمگری خطاب ‌کند که ظالمانه جوانان را به کام مرگ می‌کشاند. استفاده از پدیده‌های طبیعت چون بهار، خورشید، ماه، ستاره، صحرا، خاک، پرندگان و... ویژگی شاخص آن دسته از شعرهای این شاعر است که صبغه بدبینی بر آنها غلبه دارد.

Keywords

• عبّاس محمود عقّاد
• شعر معاصر عربی
• بدبینی
• پدیده‌های طبیعت