ارزیابی میزان آسیب پذیری بافت های شهری با استفاده از ANP و GIS (مطالعه موردی: شهر سمیرم)

Abstract

برنامه‌ریزی با هدف مدیریت بحران و تخمین ریسک زمین لرزه همواره یکی از دغدغه‌های اصلی برنامه‌ریزان و مدیران شهری بوده است. شناخت و تعیین میزان آسیب پذیری بافت‌های شهری در برابر زلزله به‌منظور برنامه‌ریزی مدیریت بحران قبل از وقوع زلزله الزامی به نظر رسیده است. این پژوهش با هدف ارائه الگویی مناسب جهت ارزیابی وضعیت آسیب پذیری بافت‌های شهری در برابر زلزله، بافت‌های شهر سمیرم در استان اصفهان را مورد مطالعه قرار داده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی بوده و بررسی در آن به روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. به منظور نیل به اهداف پژوهش ابتدا معیار‌های مؤثر در آسیب‌پذیری بافت‌های شهری در برابر زلزله شناسایی گردیده، سپس با بهره گیری از مدل تحلیل شبکه‌ای (ANP) و نرم‌افزار آن، ارزش و اهمیت هر یک از معیار‌ها تعیین شده، در مرحله بعد نتایج حاصل از فرآیند تحلیل شبکه‌ای با لایه راه‌های شریانی درجه یک، درجه دو و درجه سه، تراکم جمعیتی، کیفیت ابنیه، شیب زمین، فاصله از گسل، فضای باز و سبز، مراکز درمانی، مراکز فرهنگی، مراکز آموزشی و مسکونی، تلفیق و نقشه میزان آسیب‌پذیری بافت‌های شهری در شهر سمیرم تهیه گردیده است. نتایج تحقیق نشان داده که از میان معیارهای تأثیرگذار، معیارهای تراکم جمعیت، راه شریانی درجه 2 و فاصله از گسل دارای بیشترین اهمیت بوده و نیز فاصله از مراکز فرهنگی و مراکز آموزشی کمترین اهمیت در میزان آسیب‌پذیری بافت‌های شهری را داشته‌اند. همچنین نتایج پژوهش نشان داده است که میزان آسیب‌پذیری در قسمت شمالی و مرکزی شهر سمیرم به علت نزدیکی به خط گسل و فرسوده بودن بناها بیشتر از سایر مناطق این شهر بوده است. با توجه به نتایج به دست آمده از لایه رقومی بافت‌های شهری سمیرم با انجام برنامه‌ریزی‌های صحیح قبل از وقوع و نیز داشتن طرح‌های مدیریتی پس از بحران می‌توان به میزان قابل توجهی از تلفات وخسارات ناشی از پیامدهای خسارات ناشی از زلزله کاهش داد. همچنین لازم به ذکر است که یکی از عوامل مورد غفلت قرار گرفته در طول تاریخ، عامل تکتونیک بوده، از این رو توجه به مبحث شیب و سایر عوامل، همواره در شهرسازی سیر تکاملی داشته‌اند.

Keywords

• آسیب پذیری
• زلزله
• مدل تحلیل شبکه ای
• سیستم اطلاعات جغرافیائی
• بافت شهری
• سمیرم