معرفی شاخصی برای ارزیابی خشکی با استفاده از تکنیک تجزیه به مؤلفه های اصلی

Abstract

استان اصفهان در مرکز ایران واقع شده و دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است. در سال های اخیر کمبود آب در این منطقه شدت گرفته و تولید محصولات کشاورزی را تحت تأثیر قرار داده است. گندم از جمله محصولات مهم این استان است. در این تحقیق با استفاده از داده های بلند مدت اقلیمی موجود و تکنیک تجزیه به مؤلفه های اصلی (PCA)، شاخصی برای ارزیابی خشکی (DEI) در استان ارائه شد و شهرستان های مورد مطالعه از نظر شدت خشکی مورد بررسی قرار گرفتند. علاوه بر DEI برای کمّی کردن اثر خشکی، شاخص خشکی (AI) در مقیاس های زمانی مختلف در هر شهرستان محاسبه شد. داده های اقلیمی و عملکرد دانه ی گندم به ترتیب از سازمان هواشناسی کشور و جهاد کشاورزی استان اصفهان جمع آوری شدند. جهت حذف اثرات مثبت بهبود ژنتیکی و مدیریت زراعی بر عملکرد گندم، روش هموار سازی نمایی اجرا شد. بر اساس DEI، اصفهان، شهرضا، گلپایگان و نظنز اقلیم نیمه خشک و اردستان، خوروبیابانک، کاشان و نایین اقلیم خشک داشتند. بر اساس AI، شهرستان های مورد مطالعه دارای اقلیم خشک بودند. مقدار AI، تنها در گلپایگان در حالی که DEI، در اصفهان، شهرضا، گلپایگان، کاشان و نطنز از مقادیر عددی بالا تری برخوردار بودند. نتایج PCA نشان داد که در این شهرستان ها درجه حرارت حداکثر (ضریب 51/3) مهم ترین متغیر در تعیین شرایط اقلیمی و میانگین سرعت وزش باد (ضریب 27/2) نیز بر شرایط اقلیمی این مناطق مؤثر بوده است. همبستگی ضعیف شاخص های خشکی محاسبه شده با عملکرد نشان داد که استفاده از سایر شاخص های اقلیمی در توجیه نوسانات عملکرد گندم در این استان مناسب تر است.

Keywords

• شاخص خشکی
• گندم
• هموار سازی نمایی