هنر و تمدن شرق (Sep 2019)
شاخصه‌های بومی و فرهنگی؛ نمودار ساختاری ویژه در معماری هورامان
Abstract
از مهمترین عناصر شناخت هر فرهنگی، شیوة معماری بومی و مرسومِ آن است. در این پژوهش قسمتی از ساختار ساده اما با شکوه ایران‌زمین در دامنه‌های زاگرس (منطقۀ هورامان) با خصوصیات خاص و هویت پنهان خود در زمینۀ معماری و بافت کالبدی روستایی، به‌عنوان ساختاری ویژه و حاصل تلاقی انسان، فرهنگ و طبیعت، مورد بررسی قرار گرفته است. روش انجام پژوهش، توصیفی-تحلیلی مبتنی بر بررسی اسنادی و بازدید میدانی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، معماری هورامان در پرتو فرهنگ و همسازی با طبیعت شکل گرفته است. از نظر ویژگی‌های کالبدی نحوة استقرار روستاها در طرفین یا روی دامنۀ دره‌ای کم‌عرض با شیب عمومی زیاد واقع شده و تیپولوژی غالب بنا به‌صورت ساختمان‌های دو طبقۀ تکیه داده شده به شیب کوه است. از دید ساختاری، روستا دارای مراکزی به تعداد محلات است. از نظر بهر‌ه‌وری از زمین، سکونتگاه‌ها در جایی بنا شده‌اند که زمین کمترین استفاده را برای اهداف دیگر داشته است. نبودِ کوچه‌های بن‌بست در ساختار کالبدی مناطق مسکونی، دوربودن و حداقل‌کردن مخاطرات طبیعی و انسانی را در پی دارد. از ویژگی‌های تک بناها، پیوستگی سنگ، خاک و چوب، استفاده از دیمک و مَروله به‌عنوان عامل یکپارچگی و جلوگیری از رانش، استفاده از دیوارهای قطور سنگی جهت جلوگیری از تبادل حرارتی، وجود سایبان و باران‌گیر در اطراف تمام دیوارها و تفاوت ماهوی با معماری درونگرای مرکز ایران است. شناخت تجارب اندوختۀ چنین سبکی با حفظ بافت اولیه و اصالت خود، در همسویی با ساختار ارگانیک طبیعت است.
Keywords
