نهادهای فراگیر و ضرورت اصلاحات نهادی: آموزه‌هایی از پژوهش برندگان نوبل اقتصاد 2024م

Abstract

در سال 2024م، دارون عجم‌اوغلو، سیمون جانسون و جیمز رابینسون به‌دلیل پژوهش‌های خود دربارة نقش نهادها در توسعة اقتصادی، برندة جایزة نوبل اقتصاد شدند. در این پژوهش‌ها نشان داده شده است که نهادهای فراگیر، که به مشارکت همة اقشار جامعه در اقتصاد و سیاست کمک می‌کنند، پایه‌ای ضروری برای توسعه هستند. در مقابل، نهادهای انحصاری که در خدمت منافع گروه‌های خاص عمل می‌کنند، مانع توسعة اقتصادی و اجتماعی می‌شوند. شرایط کنونی ایران نیز، با نهادهای ناکارآمد و انحصاری که منافع اقلیت را حفظ می‌کند، موجب شده است در فرایند توسعة کشور اختلال ایجاد شود. برگرفته از مطالعات متعدد برندگان نوبل، می‌توان گفت اصلاحات نهادی برای ایجاد شفافیت، حذف رانت و افزایش مشارکت عمومی، کلید قرارگرفتن در مسیر توسعه است. در ایران، مشکلاتی مانند سیاستگذاری‌هایی که به‌جای منافع اکثر مردم، به منافع گروه‌های خاص اولویت داده می‌شود، مشارکت سیاسی محدود و نبود نظام حزبی پاسخگو، از موانع اصلی توسعه محسوب می‌شود. این اقتصاددانان بر ضرورت اصلاح نهادهای سیاسی و اقتصادی تأکید دارند تا از طریق حکمرانی فراگیر و مشارکتی، اقتصاد کشور در مسیر توسعه قرار گیرد.

Keywords

• اصلاحات نهادی
• ایران
• توسعه
• نوبل اقتصاد
• نهادها